سال‌هاست که جاده‌های ایران، کمینگاه مرگ است و قرارگاه حادثه! سال‌هاست که جان‌های بسیاری در این جاده‌ها قربانی شده‌اند و انگار، جاده‌ها هر شبانه روز در انتظار گرفتن قربانی های جدید است.بی تردید هر حادثه‌ای که رخ می‌دهد دلایلی کلی و علت‌هایی جزئی دارد. دلایلی جزئی که پس از هر حادثه بررسی می‌شود و پرونده‌های روی میز پلیس راهنمایی و رانندگی پر است از علل مختلف حوادث جاده‌ای!
اما این حوادث تلخ، علل کلی نیز دارد که نیاز به آسیب‌شناسی‌های جدیدی دارد. برنامه‌های بسیاری در زمینه کاهش تصادف‌های رانندگی در رادیو، تلویزیون و رسانه‌های مختلف منعکس شده که در بسیاری از موارد، علل انسانی از جمله دلایل این حوادث ذکر شده است.
اما براستی چرا اغلب ما ایرانی‌ها به حق خودمان هنگام رانندگی قانع نیستیم و وقتی هم راه را برخود باز می‌بینیم، حرص و طمع و زیاده خواهی لحظه‌ای امان‌مان نمی‌دهد و سعی می‌کنیم تا جایی که می‌توانیم آزادی دیگران را سلب کنیم. آن هم به قیمت چند دقیقه زودتر رسیدن! بی‌خبر از آنکه سال‌هاست همه شعار می‌دهیم: «دیر رسیدن بهتر از هرگز نرسیدن است!»
وقتی روز شنبه خبر رسید که در جاده چالوس، یک دستگاه اتوبوس به‌خاطر سرعت غیر مجاز و در جاده یکطرفه واژگون شده و 16 نفر از سرنشینانش را به‌کام مرگ کشانده است همچون اخبار دیگری از این دست، کام همه ما را تلخ کرد.هرچند پلیس همه حواشی این حادثه غم انگیز را در دست بررسی دارد و تا قطعی شدن نتایج نیز باید منتظر ماند. اما ذکر چند نکته در این زمینه بسیار حائز اهمیت است.مدت‌هاست که پلاک اتوبوس براساس قوانین جدید راهنمایی و رانندگی باید روی شیشه جلویی اتوبوس نصب گردد، به طوری که همه مسافران بتوانند آن را مشاهده کنند.
قانون جدید به این خاطر وضع شده که چنانچه مسافران در طول مسیر، اقدامی خلاف قانون از اتوبوس مشاهده کردند، مراتب را بسرعت به مراجع مربوطه اطلاع دهند تا اتوبوس متخلف در هر نقطه‌ای که قرار دارد متوقف شود. اما سؤال اینجاست: چه تعداد از مردم از این قانون لازم‌الاجرا با خبرند و چند درصد از آنان می‌دانند که می‌توانند به این ترتیب جلوی بسیاری از حوادث تلخ رانندگی را بگیرند؟!
چه تعداد از همان عده‌ای هم که از این قانون با خبر هستند، تاکنون دست به این اطلاع‌رسانی بهنگام زده‌اند؟!
مجروح حادثه اخیر در گفت‌وگویی از سرعت غیر مجاز راننده گله داشت. اما او هرگز نمی‌دانست که شاید با یک تلفن می‌توانست از این حادثه هولناک جلوگیری کند.
راستی آیا مردم خود را ملزم به رعایت این قانون که برای سلامتی خودشان هم وضع شده می‌دانند؟!
آمارها می‌گوید بسیاری از حوادث تلخ جاده‌ای نیمه‌‌های شب و هنگامی که رانند گان خسته و خواب آلود هستند رخ می‌دهد.
اما شاید یکی از علل و عواملی که در این میان از نظرها دور مانده است، هشیار نبودن یا خواب آلود بودن مسافران باشد!
اگر مسافران همواره در ضمیر ناخودآگاهشان به این فکر باشند که هر لحظه امکان وقوع یک حادثه تلخ وجود دارد و زمان در اتوبوس، آبستن حوادث است، شاید با چشمانی بازتر و با حواسی جمع‌تر در اتوبوس بنشینند. شاید بستن کمربند در داخل اتوبوس از نگاه برخی‌ها خنده دار باشد اما بدون شک با بستن کمربند ایمنی شاهد کاهش دستکم 50 درصد تلفات خواهیم بود.
رانندگان اتوبوس‌ها هم به‌قطع اگر بدانند تمام رفتار‌هایشان از سوی مسافران رصد می‌شود، سعی می‌کنند تا جایی که امکان دارد، حواس‌شان را هنگام رانندگی جمع کنند و از حرکات نمایشی و خلاف قانون و خطر آفرین بکاهند. اتفاقی که در ذهن این راننده متخلف عینیت نیافت و 15 نفر را با خود به کام مرگ کشید.البته در این میان از نقش ادارات کل حمل و نقل و پایانه‌ها نیز نباید غافل بود. هر چند در بسیاری از موارد خود را مبرا از هر گونه خطا و اشتباه می‌دانند، اما به اعتقاد کارشناس‌ها در برخی موارد، اشکالات و خطاها متوجه ناوگان مسافربری است و در این میان سؤالی مطرح است و آن هم اینکه آیا نظارت بر عملکرد رانندگان بدرستی انجام می‌گیرد؟نکته مهم دیگر موضوع نظارت پلیس بر نحوه رانندگی و عملکرد رانندگان در جاده‌هاست که بدون شک باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
حوادث جاده‌ای
عامل احساس ناامنی اجتماعی
در این‌باره کریم حسین‌زاده – عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی معتقد است: متأسفانه طی سال‌های متمادی شاهد حوادث جاده‌ای ناگوار در کشور هستیم که این اتفاق‌ها به احساس بی‌اعتمادی و ناامنی در میان مردم جامعه دامن می‌زند. پس وظیفه همه ارگان‌ها است که در چنین وضعیتی این حس بی‌اعتمادی را از مردم دور کنند. در این زمینه معتقدیم کمیسیون ایمنی راه‌ها که از دوره قبلی فعالیتش را شروع کرده باید در این راستا شدیدتر و با جدیت بیشتر عمل کند.
اما وی گفت: بدون شک مسئولیت‌ها نمی‌تواند روی دوش یک ارگان باشد بلکه باید بدانیم پلیس راه، هلال‌احمر، وزارت راه و سایر دست‌اندرکاران و نیز تک‌تک مردم در کاهش این قبیل حوادث نقش کلیدی دارند. همچنین باید آگاه باشیم که تنها در یک صورت می‌توان این حوادث را کاهش داد. آن هم با نگاهی اجمالی به آمارهای تصادف‌های جاده‌ای و مطالعات شهری در کل کشور، نقاط حادثه‌خیز را یافت و برای رفع این معضل برنامه‌ریزی‌های لازم انجام داد.وی افزود: توجه به نصب موانع هشداردهنده، گاردریل‌ها و خوانا بودن تابلوهای موجود در جاده‌ها نیز از نکات مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. تا چنانچه مشکلی در این زمینه وجود دارد هر چه سریعتر اصلاح شود.
همچنین تقویت ابزارهای نظارتی در پایانه‌ها نیز بسیار حایز اهمیت است. تهیه چک لیست یا فهرست کنترل ایمنی اتوبوس ها نیز باعث کاهش حوادث شهری و جاده‌ای می‌شود. نوع سرویس‌دهی اتوبوس‌ها، برخورداری از بیمه‌های لازم و معاینه فنی و بررسی سلامت راننده قبل از خروج از پایانه‌ها مورد توجه جدی قرار گیرد و در صورت تأیید همه این عوامل اجازه خروج داده شود. بی‌تردید با توجه به این موارد می‌توان جلوی بسیاری از حوادث ناگوار را گرفت. موضوع سرمایه‌گذاری و آموزش مداوم و فرهنگ‌سازی نیز می‌تواند در کاهش چنین حوادث تلخی بسیار مؤثر واقع شود.
تبعات سنگین افزایش تصادف‌ها
سلمان خدادادی رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در پی وقوع حادثه غم‌انگیز واژگونی مرگبار اتوبوس در جاده چالوس به‌خبرنگار حوادث «ایران»، گفت: افزایش تصادف جاده‌ای و حتی شهری موضوع نگران کننده‌ای است که چون رسیدگی به آن درحوزه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی است و نیروی انتظامی مسئولیت بررسی آن را دارد، ما به سختی به آن ورود می‌کنیم. با این حال با توجه به تبعات اجتماعی تصادفات مانند افزایش تعداد خانواده‌‌ها و زنان بی‌سرپرست و...
ما ورود به این مسأله را لازم دیدیم و نخستین جلسه بررسی تصادفات شهری و جاده‌ای را درباره استان خراسان رضوی و مشهد که یکی از شهرهای پر خطر در حوزه تصادفات است، برگزار کردیم و نشستی را با اعضای شورای شهر و شهرداری مشهد داشتیم.
وی با اشاره به حادثه تصادف اتوبوس جاده چالوس نیز گفت: «در این حادثه پلیس راهنمایی و رانندگی نیز مقصر است. چرا که آنها باید به فرسودگی اتوبوس‌ها، سلامت جسمی و روحی راننده و کنترل محل حادثه‌خیز توجه جدی داشته باشند که به نظر من این دقت وجود نداشته است. » وی افزود: کمیسیون اجتماعی در حوزه فنی این مسأله ورود نکرده است اما عوارض ناشی از آنها که افزایش خانواده‌های بی‌سرپرست و بی‌اعتمادی اجتماعی است مورد بررسی جدی قرار دارد. البته از دو هفته آینده قرار است با دعوت از کارشناسان این حوزه، پیگیری تخصصی این موضوع را آغاز کنیم.
سرعت زیاد و یکطرفه شدن جاده، عامل واژگونی اتوبوس
رئیس سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای با بیان اینکه در سانحه تصادف اتوبوس در محور کندوان تخطی راننده از سرعت مطمئنه و رعایت نکردن قوانین، عامل اصلی بروز حادثه و جان باختن ۱۶ مسافر بوده است، یکطرفه شدن جاده چالوس را نیزعامل مؤثر بروز چنین تصادفاتی دانست.
داوود کشاورزیان درباره تصادف بامداد روزشنبه اتوبوس در محور کندوان اظهار داشت: معمولاً در پایان هفته ترافیک در جاده چالوس زیاد است، بنابراین پلیس مسیر را یکطرفه می‌کند و به نظر من همین یکطرفه شدن مسیر موجب افزایش سرعت خودروها و حادثه می‌شود.رئیس سازمان راهداری و حملونقل جاده‌ای اظهار داشت: در این حادثه هم افزایش سرعت اتوبوس و عدم رعایت سرعت مطمئنه به دلیل یکطرفه بودن و البته خطای راننده، موجب بروز حادثه شد.وی اظهار داشت: درباره تصادف اتوبوس در محور چالوس هنوز گزارشی مبنی بر خطای شرکت تعاونی به من ارائه نشده است و اگر شرکت در صدور صورت وضعیت تخلف کرده باشد حتماً در کمیسیون‌های ماده 11 و 12 برخورد قانونی و جدی خواهیم داشت.
کشاورزیان ادامه داد: گزارش پلیس مبنای اعلام دلیل بروز حادثه است و بدیهی است اگر افرادی نسبت به نظر کارشناس اعتراض داشته باشند، پرونده به دادگاه می‌رود و سپس از آن طریق تصمیم‌گیری می‌شود.معاون وزیر راه و شهرسازی درگفت‌و‌گو با فارس تأکید کرد: بهسازی جاده‌ها در راستای کاهش سوانح رانندگی در دستور کار سازمان راهداری است اما در کنار این موضوع اگر رانندگان مقررات راهنمایی و رانندگی را رعایت نکنند و رفتارهای پرخطر داشته باشند قطعاً می‌تواند منجر به تصادف شود و تصادفاتی که در طول سال رخ داده است، به طورعمده ناشی از همین رعایت نکردن مقررات و تخطی از سرعت مطمئنه است.