فرارو- اولین جلسه پارلمان جدید عراق که دیروز (سه‌شنبه) برای تعیین رئیس پارلمان و معاونانش تشکیل شده بود، به دلیل اختلافات نمایندگان و گروههای مختلف عراقی از حد نصاب خارج شد و به هشت ژوئیه (17 تیر) موکول شد. در این جلسه که از همان ابتدا نمایندگان فهرست الوطنیه به رهبری ایاد علاوی حضور نداشتند، بعد از سوگند نمایندگان و بروز اختلاف باعث شد نیم ساعت تنفس اعلام شود. اما بعد از آن نمایندگان کرد و همچنین حزب متحدون به رهبری اسامه النجیفی وارد پارلمان نشدند تا پارلمان از حد نصاب بیافتد.
در این شرایط رئیس اقلیم کردستان عراق هم در مصاحبه ای گفته در نظر دارد "ظرف چند ماه" همه‌پرسی استقلال از عراق برگزار کند و آن را حق طبیعی مردم می‌داند.
دولت جدید عراق با مشکل ایجاد اجماع مواجه است
سیامک کاکایی پژوهشگر و کارشناس مسائل عراق در گفتگو با فرارو گفت: «آغاز به کار و تعطیلی زودهنگام نخستین نشست پارلمان جدید عراق بیانگر شرایط سیاسی و تا حدودی امنیتی این کشور است و به نظر می رسد اینبار گروه های سیاسی که پیشتر و در پارلمان قبلی در کشمکش مواضع و نگرش های سیاسی خود بودند که گاه منجر به نگرش حزبی و سهم خواهی می شد اینبار از ابتدا چنین موضع گیری کردند تا نشان دهند فرایند تشکیل دولت جدید عراق دشوار است.»
وی ادامه داد: «کسانی که امروز موجب از حد نصاب انداختن پارلمان شدند به نوعی نگرش جدید خود را به پارلمان نشان دادند.»
این کارشناس مسائل عراق اظهار کرد: «چند عامل را می توان در پدیدار شدن این وضعیت موثر دانست. نخست اینکه گروههایی که پارلمان را از حد نصاب انداختند شامل کردها، فهرست المتحدون به رهبری اسامه النجیفی و همچنین فهرست الوطنیه به رهبری ایاد علاوی بودند که نشان می دهد تعارضات سیاسی برآمده در عراق و نوع مطالبات این گروهها می تواند بر پیکره سیاسی و مجلس عراق تاثیرگذار باشد.»
وی ادامه داد: «مسئله دوم شرایط نابسامان سیاسی کنونی عراق و کشمکش هایی که بخشی از آن نشات گرفته از شرایط امنیتی و فعالیت های نظامی و بخشی دیگر ناشی از دیدگاههای متعارض سیاسی است که از سال های پیش میان گروهها وجود داشته و اکنون نمود بیشتری پیدا کرده است.»
وی افزود: «لذا تبعات این اتفاق را می توان بدین نحو بیان کرد که اگر پارلمان به این شیوه بخواهد آغاز به کار کند و از حد نصاب خارج شود در واقع تشکیل خود پارلمان در آینده و به هم رساندن گروهها برای تشکیل پارلمان هزینه بر و دشوار خواهد بود.»
کاکایی گفت: «دوم اینکه این شرایط نشان دهنده دیدگاههای متفاوت احزاب و جناح های سیاسی در ارتباط با پست های اصلی از جمله ریاست جمهوری، نخست وزیری و ریاست پارلمان در وهله نخست و سپس چگونگی تقسیم پست های آینده یا توافق گروهها بر سر تشکیل کابینه جدید است.»
وی ادامه داد: «لذا از هم اکنون دولت جدید عراق با مشکل ایجاد اجماع مواجه است.»
وی افزود: «همچنین شرایط ایجاد شده در پارلمان عراق نشان داد که اجماع سیاسی میان گروهها و روش توافق سیاسی که از قبل وجود داشته مهمترین عنصر ایجاد وحدت میان گروهها در جهت تشکیل پارلمان و دولت جدید است.»
این پژوهشگر مسائل عراق گفت: «اگر پارلمان و دولت جدید نتوانند از گذرگاه اختلافات عبور کنند باید گفت عراق دستخوش بحران جدی تری خواهد شد؛ به خصوص اینکه این روزها در کردستان عراق بحث های جدیدی در مورد همه پرسی استقلال کردستان عراق و کرکوک مطرح است که این امر می تواند بر ساختار سیاسی در عراق تاثیرگذار باشد.»
وی خاطرنشان کرد: «به هر حال بازگشت گروههای سیاسی عراق به گفتگو و مذاکره و توافق سیاسی مهمترین راهکار برای تشکیل مجلسی قوی جهت پیشبرد روند سیاسی با مشارکت جمعی گروهها در تشکیل دولت آینده این کشور خواهد بود.»
چانه زنی کردها در صحنه سیاسی عراق
اما جعفر قنادباشی کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتگو با فرارو گفت: «اگر تجربه چند روز تاخیر در برگزاری و یا برگزار نشدن پارلمان عراق به دلیل به حد نصاب نرسیدن تعداد نمایندگان وجود نداشت و ما پیش از این در 4 یا 8 سال پیش شاهد چنین اتفاقی نبودیم، این اتفاق بسیار جای نگرانی بود چراکه احساس می شد دولت عراق و تمامیت ارضی این کشور در معرض خطر قرار دارد.»
وی ادامه داد: «اما اکنون با توجه به تجربه 4 و 8 سال قبل که شاهد هفته ها چالش بر سر انتخاب رئیس جمهور بودیم نمی توان اتفاق امروز را خیلی خطرناک تلقی کرد؛ ولی با توجه به آنکه در عراق نوری مالکی برخاسته از مجلس است و مجلس نهاد بسیار کلیدی می باشد و سمبل رسمیت پیدا کردن دولت است، عدم تشکیل پارلمان معانی بسیار زیادی دارد.»
قنادباشی گفت: «از آنجا که امید می رفت احزابی که موجب از حد نصاب انداختن پارلمان شدند در ائتلاف شرکت کنند، این اتفاق برای مسئولان عراق عواقب دارد. منتهی احزابی که پس از اعلام تنفس موجب از حد نصاب انداختن پارلمان شدند امیدوار هستند که با امتیازهایی وارد صحنه شوند.»
وی ادامه داد: «اینکه آنها به کلی قهر نکردند به معنای وجود روزنه های امید است. به خصوص کردها که به لحاظ خط مشی با داعش مشترک نیستند و امید به برگشت آنها به پارلمان وجود دارد.»
وی افزود: «کردها به شیعیان بیشتر گرایش دارند، چرا که احساس می کنند ممکن است اهل سنت به طرفداری از داعش برخیزند. از این منظر من معتقدم اقدام کردها نوعی چانه زنی سیاسی است.»
قنادباشی در پاسخ به این سوال که چرا رئیس اقلیم کردستان از یکسو صحبت از همه پرسی برای جدایی از عراق می کند اما از سوی دیگر نمایندگان کرد در ابتدای جلسه پارلمان حضور پیدا می کنند؟، گفت: «آنچه کردها دنبال می کنند مربوط به 23 سال قبل است. صحبت آقای بارزانی ادامه همان روند است منتهی به دلیل اختلافات داخلی و هم جهت نبودن سیاست های منطقه ای با کردها تاکنون خواسته آنها برای جدایی تحقق پیدا نکرده است.»
وی ادامه داد: «لذا آنچه در پارلمان روی داده در کنار صحبت آقای بارزانی بخشی از چانه زنی کردها است. در صحنه عمل کردها به سمت همگرایی با نوری مالکی حرکت می کنند چرا که با خطر جدیدی به نام داعش روبرو هستند.»
وی افزود: «کردها در طول سال های گذشته نشان دادند که اگر احساس خطر کنند از خواسته خود برای جدایی عقب نشینی می کنند و اکنون هم همین کار را کرده اند. به عبارتی اگرچه صحبت بارزانی جدی است اما حضور نمایندگان کردستان در پارلمان به این دلیل است که قصد ندارند پل های پشت سر خود را به طور کامل تخریب کنند و قصد دارند راه بازگشتی برای خود باقی بگذارند.»
قنادباشی در پاسخ به این سوال که شانس چه کسی برای نخست وزیری عراق بیشتر است؟، گفت: «به نظر من شانس نوری مالکی برای نخست وزیری بیشتر است چراکه به خصوص بعد از موضوع داعش ما نشانه های روشن تری میان همگرایی آقای حکیم و مقتدی صدر با نوری مالکی دیدیم؛ اگرچه اختلافات بر سر جای خود باقی خواهد بود.»