ضرورت تطبیق تفسیر سنتی قرآن با مسائل روز

به گزارش ایکنا:

محمدرضا ستوده‌نیا، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان، در پاسخ به این پرسش که ضرورت تفسیر قرآن در جهان معاصر چیست؟‌ گفت: آنچه در ارتباط با لوازم و ضرورت تفسیر قرآن در جهان معاصر است باید بگویم این است که قرآن آخرین پیام آسمانی که بر بشر به عنوان یک دین نازل شد و در اختیار انسان قرار گرفت، که طبق آموزه‌های دینی آخرین پیام است بعد از آن کتابی نازل نخواهد شد؛ بنابراین این این کتاب که خود مدعی است مرتفع‌کننده نیازهای بشری است و هدایت بشر را به متکفل شده است، لاجرم در صحنه‌های زندگی بشر کارایی لازم را داشته باشد. آنچه از تفسیر سنتی بر جای مانده، عبارت است از روایات پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) و همچنین از برخی صحابه و در بسیاری از موارد مفسران باید فهم قرآن باید به آن روایات مراجعه کند تا به تفسیر رای و انحراف در فهم این کتاب الهی دچار نشوند.

ستوده‌نیا افزود: طبیعی است که آنچه از جانب معصومین(ع) بیان شده است، به اقتضای فهم زمان خودشان بوده و گاهی فراتر از فهم ایشان سخن گفته‌‎اند. ما روایاتی داریم که امروزه معنای آن را به‌خوبی درک می‌کنیم، در حالی که شاید در ۱۰۰۰ سال پیش درک آن برای مردم آن زمان مشکل بوده و دچار حیرت بودند. کشف حقایق علمی و مسائلی که امروزه مطرح می‌شود و برداشت‌هایی که می‌شود که به فهم بهتر قرآن برسیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: امروزه تطبیق میراث تفسیری در قالب روایات با مسائل امروز، یکی از دغدغه‌های مهم مفسران است. اینکه مفسران باید آن آموزه‌ها و نکات را با مسائل جدید منطبق کنند که با زندگی و تکنولوژی جدید و پیشرفت مرزهای دانش، تناسب داشته باشد.

وی با بیان اینکه مطلب دیگر مجهولاتی است که وجود دارد، گفت: مسائلی که در تفسیر آیات در روایات نیامده است. ما می‌دانیم که برخی از آیات هیچ روایات تفسیری ندارند و بدون روایات تفسیری از جانب مفسران تببین شده‌اند و از این روست که اقوال مختلف تفسیری آمده است و هر یک از مفسران با یک مشرب و رویکرد تفسیری را ارائه کرده‌اند.


ستوده‌نیا ادامه داد: امروز آنچه بسیار به عنوان یک مسئله اساسی مطرح می‌شود، تفسیر اجتماعی قرآن است که قرآن کریم در صحنه‌های اجتماعی و مسائل بشری چه رویکردی دارد و تمام تلاش مفسران جدید بر این مبناست. شما اگر در کشورهای عربی مثلا سیدقطب در «فی ضلال القرآن» را ببینید، یکی از تلاش‌های ایشان این است که قرآن را به صحنه اجتماع بکشد و تفسیر اجتماعی را ارائه کند و راه‌حل‌هایی برای زندگی اجتماعی ارائه کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: یکی از رویکردهایی که علامه طباطبائی در تفسیر المیزان دارند این است که ایشان مسائل اجتماعی را بیان کرده و راه‌حل‌هایی را برای آن بیان کنند. بسیاری از مفسران دیگر در این زمنیه کار می‌کنند و تفاسیر زیادی را ارائه کرده‌اند. حتی تفاسیر بسیار ساده‌ای مانند تفسیر نور که پیام‌های قرآن را بیان می‌کند به دنبال آن است که بشر امروزی از این پیام‌ها استفاده کند.

وی با بیان اینکه بزرگترین مسئله پیش روی مفسران این است که آیا مفسر می‌تواند به قطع و یقین تفسیر کند و بگوید تفسیر کاملا منظور خداست، گفت:  مفسرین تلاش می‌کنند خود را به مقصد اصلی آیه نزدیک کنند، اما هنوز ما مشکلات زیادی در ارائه تفسیر به نسل امروز داریم و تفسیری که بتواند نسل امروز را سیراب کند، ارائه نشده است و یکی از نیازهای بسیار ضروری و لازم این است که گروه‌هایی تشکیل شوند که در تفسیر تخصص دارند و این‌ها تطبیق‌ها را انجام دهند. ما فکر می‌کنیم در قرآن هر آنچه نیاز بشر در زمینه هدایت است، وجود دارد و هیچ چیزی فروگذار نشده است، اما آنچه که گفته شده باید با مسائل روز انسان تطبیق داده شود.

ستوده‌نیا در پاسخ به این پرسش که ما چگونه می‌توانیم روش‌های سنتی را اصلاح کرده و به این تطبیق برسیم؟ گفت: روش‌های سنتی تفسیر واقعا ارزشمند هستند و ما هر چه داریم از این روش‌هاست و نباید آنها را کنار بگذاریم، بلکه بهترین کار این است که ضمن استفاده کامل از روش‌های سنتی که دقیق و خوب است، کاستی‌های آن را جبران کنیم و باید مفسران تمام تلاش‌شان‌ این باشد که کاستی وجود دارد، تفسیری وجود ندارد و یا اقوال مختلفی است و این باید مورد بررسی قرار گیرد.

وی ادامه داد: برای مثال در تفسیر تسنیم آیت‌الله العظمی جوادی‌آملی بخشی از این تلاش در حال انجام است و بسیاری از مسائلی که مربوط به زندگی امروزین بشر است، با بیان زیبایی تببین شده است و اما باز کافی نیست، به هر حال این مسئله دقیقا مبتنی بر فهم مفسران و بشر از قرآن است و فهم مفسران در حدی است که ما به آن فهم بشری می‌گوییم و بالاتر از این سطح نیست و برای فراروی از آن باید زمان بگذرد و بسیاری از مسائل روشن شود. همچنین چون دست ما ساحت مقدس معصوم(ع) کوتاه است و استفاده مستقیم ممکن نیست، تلاش‌های مفسران قابل ارج است و بر اساس همان تلاش‌ها در حاضر قرآن مطالعه و فهمیده می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در پاسخ به این پرسش که برای حل مسائل تربیتی با قرآن چه رویکردی باید داشت؟ گفت: در بخش تربیتی هم مفسران کارهای خوبی را در صدهای سال کنونی انجام داده‌اند و هم در دسته بندی روایات اخلاقی را به صورت مجزا داریم. نقصانی در این زمینه وجود ندارد، اما کاری باید بشود این است که این میراث به نسل امروزی معرفی شود و با زبانی که قابل فهم برای نسل امروز بیان شود و بازنویسی تفسیر در حد طاقت نسل امروزی انجام گیرد.

ستوده‌نیا افزود:‌ ما تفسیری برای علما لازم داریم که به زبان علمی و تخصصی باید صورت بگیرد. تفسیری لازم داریم برای دانشجویان، معلمان و دانشگاهیان و همچنین تفسیری داریم برای نسل جدید و عموم مردم، به خصوص سطح دبیرستان که باید تفاسیر ساده‌ای به دور از قیل و قال‌ها و آرای مختلف باشند و تمام تلاش این باشد که فهم جدی را به مخاطب منتقل کند.

وی در پایان گفت: در قرآن کریم آیات و عبارتی وجود دارد که به صورت کد می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. پیشنهاد بنده این است که کدهای قرآنی که کد تربیتی هستند شناسائی شوند. اگر مفسر روی این کدها متمرکز شود، می‌تواند تا حدودی شبکه ارتباطی بین کدها را کشف کند، ما از آنجا که قرآن را به ترتیب می‎‌خوانیم به این کد‌ها می‌رسیم و سپس در ادامه قرائت قرآن آیات مرتبط با این کد‌بندی‌ها را استخراج می‌کنیم و متوجه می‌شویم که به صورت شبکه کدهایی وجود دارد و وقتی دقت می‌شود به نظر می‌رسد که آیات شبکه‌ای نظام‌مند را ایجاد کنند، من فکر می‌کنم اگر روی این موضوع یعنی شبکه نظام‌مند قرآنی کار جدی شود امکان دارد که بتوانیم فهم بسیار ساده و صریحی را از قرآن برای نسل امروز ارائه کرد.