یادداشت دریافتی- دكتر رحیم اتحاد؛ نظر به شرایط اقلیمی كشور ما و كمیت و كیفیت الگوی توزیع زمانی و مكانی بارش ها، مهار و تنظیم بخشی از رواناب‌های كشور باسازه های مناسب از جمله سازه های ذخیره منابع آب های سطحی یعنی سد های مخزنی كه پیشینه ای كهن به قدمت تاریخ سر زمین ما دارد، صورت می‌پذیرد كه آثار باقیمانده از این سازه ها خود گواه بر این موضوع است.
در دوره معاصر و در چارچوب ضرورت ها و الزامات برنامه های عمرانی كشور، مطالعه و احداث سد های مخزنی از اولین برنامه عمرانی كشور و از سال 1327 آغاز و تا كنون ادامه داشته است. ارقام ارایه شده در باره ی تعداد سدها نظیر آنچه كه در خبر فوق به تعداد 1330 عنوان می شود نمی تواند صحیح باشد چرا كه تعداد قابل توجهی از این سد ها در حقیقت سازه های كوچك كم هزینه و ناپایداری بوده اند كه از سال های 1358 به بعد (با شدت بیشتر در دهه 1360 تا 1370) ساخته شده اند و شاید تعداد قابل توجهی از آنها اكنون در چرخه بهره برداری قرار نداشته باشند.
نقش بی بدیل سدها در مهار سیلاب های ویرانگر و پیشگیری از خطرات جانی و مالی گسترده، بهره‌گیری از آب های ذخیره شده در دوره های پرآبی و سیلابی برای استفاده های غیر مصرفی در تولید انرژی پاك و ارزان برق آبی كه مناسب‌ترین گزینه تولید انرژی از منابع تجدید پذیر به جای سوخت های فسیلی و كاهش گاز های گلخانه ای است را نمی توان كتمان كرد. از دیگر استفاده های سد های مخزنی در بخش‌های كشاورزی، شرب و صنایع و همچنین تنظیم و رهاسازی حقابه‌های زیست محیطی پایین دست سدها می‌توان اشاره نمود.
در این رابطه فقط به ذكر این نكته بسنده می شود كه وسعت اراضی آبی زیر سد های مخزنی برخوردار از آب تنظیمی حدود 5/3 میلیون هكتاربوده و تعداد زیادی از شهر و حتی بخشی از روستاهای كشور از منابع آب سد های مخزنی تامین و آبرسانی می شود به طوری كه در شرایط موجود تامین آب آشامیدنی 28 شهر مركز استان كشور (از 31 مركز) از سد های مخزنی انجام می شود.
در خبر مورخ 8/6/95 سایت فرارو تحت عنوان
سد ها بمانند یا شكسته شوند؟ از شكستن سد ها سخن به میان رفته است. بیان سخنانی از این دست كه از سایت های ذیربط خارجی بر گرفته شده است، عنوان ناقص مطالبی است كه در این منابع منتشر می شود. اگر در مطالب این سایت ها اندكی دقت شود به وضوح روشن است بعضی از سد ها كه در قرن 20 میلادی در امریكا و توسط بخش خصوصی و اغلب برای تولید برق آبی ساخته شده است به دلیل كهولت سازه و تاسیسات، انباشت رسوبات و عدم بهره وری وصرفه اقتصادی برای مالكین آنها، این قبیل از سد ها "به تعداد اندك " تخریب می‌شود. روشن است كه این سدها اغلب در زمره سدهای بزرگ و نقش آفرین قرار نمی گیرند، كما اینكه سد بزرگ هوور (Hoover) كه در اوایل دهه 1930 احداث شده كماكان در حال ایفای نقش حیاتی خود برای بخشی از ایالت های غرب آمریكا می باشد. لذا استناد ناقص به این منابع، جوسازی و هجمه های فرصت طلبانه در شان و منزلت آنان كه در این امور خود را كارشناس می دانند نیست.
مزید توجه بیشتر اینكه، طبق گزارش مهندسین ارتش آمریكا (U.S. Army Corps of Engineers)، در ایالات متحده آمریكا حدود 79000 سد وجود داردكه درگروه سد های بزرگ قرار دارند. طبق بررسی های به عمل آمده، این كشور اقدام به حذف (Dam Removal) تعداد محدودی (حدود 2 درصد) از سدهای ساخته شده در اوایل قرن 20 میلادی نموده كه عمده آنها بالغ بر 100 سال عمر داشته و متوسط ارتفاع آنها كمتر از 20 متر بوده است كه به دلایل اصلی حذف این قبیل سدها پیش‌تر اشاره شده است.
بنابراین تخریب سدها در آمریكا نه تنها یك سیاست نبوده بلكه با توجه به تغییرات اقلیمی و لزوم كاهش گازهای گلخانه‌ای، احداث سدهای متعدد وجدید چند منظوره از جمله با هدف تولید انرژی پاك برقابی یكی از مهمترین سیاست های وزارت انرژی آمریكا می باشد.
در پایان ذكر این نكته حیاتی است كه تصمیم به ادامه، تعدیل و یا حتی توقف برنامه های مطالعه و احداث سد های مخزنی در كشور، یقینا نه با غوغا سالاری و نقد های بی پایه فرصت طلبانه یا هجمه های ناشیانه آمیخته به تعصب‌های كور سازمانی، بلكه باید با آینده نگری و با بهره بردن از خرد جمعی و شناخت كافی از تمامی شرایط اقلیمی، اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی، سیاسی، امنیتی و... كشور و با امعان نظر و آگاهی كافی از نقش و عملكردهای واقعی و چند منظوره‌ی آنها مورد توجه قرار گیرد.
* رئیس اسبق دفتر منابع طبیعی ومحیط زیست سازمان برنامه وبودجه (1352-1361)
از کشتن افراد عینکی به جرم روشنفکر بودن تا حذف پول و مذهب از مناسبات اجتماعی / فاجعهبارترین حرکت قرن بیستم برای ساخت اتوپیای روستایی
شباهتهای قائد بغداد و پیشوای برلین؛ از میل به ویرانگری تا قهرمان پرستی
طرز تهیه کباب لاهماجون، خوشمزهترین کباب ترکی
سالاد فیله مرغ سوخاری با سس رنچ، جذابترین سالادی که تابهحال خوردهاید
