شیمی‌دان‌ها به شناسایی بمب‌گذاران انتحاری نزدیکتر شدند

نگرانی از بمب‌گذاران انتحاری، پدیده‌ای که بخصوص در قرن بیست و یکم به اتفاقی آشنا بدل شده، بعد از حملات تروریستی در پاریس شدت بی‌سابقه‌ای پیدا کرده است.

آنچه مأموران و مقامات امنیتی را بیش از همه چیز نگران می‌کند این است که نمی‌توانند مواد منفجره‌ای را که تروریست‌ها استفاده می‌کنند پیدا کنند.

علت این است که بمب‌گذاران انتحاری به ماده‌ای علاقه‌مند هستند که حسگرهای موجود نمی‌توانند آن را تشخیص دهند.

این ماده ساده که پراکسید استون (تری‌استون تری‌پراکسید یا TATP) نام دارد ترکیب دو ماده‌ای است که در هر داروخانه‌ای یافت می‌شود، استون و آب اکسیژنه.

این ماده که قابلیت انفجاری بسیار زیادی دارد به حرارت، ضربه و اصطکاک بسیار حساس است.

پراکسید استون از معدود مواد منفجره‌ای است که در ترکیب آن نیتروژن بکار نرفته از این رو حسگرهای فرودگاه‌ها و اماکنی که مراقبت امنیتی دارند نمی‌توانند آن را شناسایی کنند.

دکتر کنت ساسلیک از دانشگاه ایلینویز می‌گوید: "هر کسی که می‌تواند از روی دستور غذا آشپزی کند می‌تواند پراکسید استون بسازد."

پراکسید استون
"به همین دلیل است که این ماده برای تروریست‌ها اینقدر جذاب است. بمب‌گذاران انتحاری در تمام دنیا از این ماده استفاده کرده‌اند."

نیاز امنیتی به شناسایی این ماده سبب شده شیمی‌دان‌ها در نقاط مختلف دنیا به دنبال یافتن راه شناسایی آن باشند.

آنچه توجه شیمی‌دان‌ها را جلب کرده یکی از خواص این ماده یعنی فشار بخار زیاد آن است.

فشار بخار قابلیت تبدیل یک ماده از از حالت جامد به گاز است و پراکسید استون به سادگی می‌تواند به گاز تبدیل شود.

بنابراین، حداقل بصورت نظری، بمب‌گذاری که جلیقه انفجاری حاوی پراکسید نیتروژن پوشیده باید آنقدر گاز متصاعد کند که حسگر بتواند آن را تشخیص دهد.

دکتر ساسلیک و محققانی که با او کار می‌کنند یک ردیاب (اسکنر) دستی ساخته‌اند که پراکسید استون و دیگر مواد انفجاری را با استفاده از حسگرهای رنگ‌سنج (colorimetric) تشخیص می‌دهد.

بودجه این تحقیق را وزارت دفاع آمریکا تامین کرده است.

وقتی گاز پراکسید استون وارد حسگر می‌شود، در معرض یک کاتالیزور اسیدی جامد قرار می‌گیرد.

اسید، پراکسید استون را به اجزای تشکیل دهنده‌اش تجزیه می‌کند، یعنی آب آکسیژنه و استون.

آب اکسیژنه که یک اکسیدکننده ناپایدار است با مولکول‌های رنگ که در حسگر وجود دارند واکنش نشان می‌دهد و باعث تغییر رنگ آن می‌شود.

این حسگر پورتابل بسیار حساس است و حتی تغییر دو مولکول در یک میلیارد مولکول پراکسید استون را ردیابی و راز بمب‌گذار انتحاری را فاش می‌کند.

دکتر ساسلیک و گروهش به تازگی حسگر پیشرفته‌تری ساخته‌اند که تغییر رنگ را شناسایی می‌کند و در حدود دوازده ماده منفجره مختلف را تشخیص می‌دهد.

سگ‌ها را می‌توان برای شناسایی مواد منفجره آموزش داد اما دقت فناوری بیشتر از آنها است
اما فقط دکتر ساسلیک نیست که برای به دام انداختن بمب‌گذاران انتحاری تلاش می‌کند.

دکتر اتو گریگوری از دانشگاه رودآیلند، روش دیگری را دنبال می‌کند.

حسگری که او ساخته از اکسید قلع به عنوان کاتالیزور استفاده می‌کند. واکنش پراکسید استون با این کاتالیزور گرما تولید می‌کند و حسگر، گرما را تشخیص می‌دهد.

البته می‌توان سگ‌ها را آموزش داد تا بوی پراکسید استون را تشخیص دهند اما حسگرهای شیمیایی از سگ‌ها قابل اعتمادترند.

دکتر ساسلیک می‌گوید: "سگ‌ها دو مشکل دارند. برای اینکه مأمور خود را راضی نگه‌ دارند ممکن است وقتی خبری نیست اعلام خطر کنند، فقط برای جلب توجه."

"دوم اینکه حواس سگ‌ها هم ممکن است مثل من و شما پرت شود و مشکل اینجا است که شما نمی‌دانید که کی حواس آنها به گربه‌ای در آن دور و بر جلب شده است."