محبوب‌ترین میوه جهان، موز، در معرض خطر جدی بیماری پاناما است، قارچی مقاوم در برابر قارچ‌کش‌ها که از مرزها عبور کرده و تمامی تلاش‌ها برای قرنطینه‌کردن گیاهان را بی‌اثر گذاشته و در سرتاسر جنوب آسیا، آفریقا، خاورمیانه و استرالیا پراکنده شده‌است.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، براساس گزارش ساینس الرت، محققان هلندی در مطالعه‌ای جدید دریافته‌اند شیوع این بیماری‌زا در آمریکای جنوبی اجتناب‌ناپذیر است،منطقه‌ای که 82 درصد از موزهای کاوندیش،محبوب‌ترین گونه موز در جهان رشد می‌کنند. اکوادور به تنهایی تامین یک سوم این بازار صادرات جهانی میلیارد دلاری را به عهده دارد.
بیماری پاناما ناشی از نوعی قارچ خاکزی است که از دهه 1960 گونه گروس میشل موزها را به آستانه انقراض کشاند. عوارض این بیماری اولین بار در سال 1876،زمانی که نوعی بیماری موجب پژمردگی و نابودی محصولات موز در استرالیا شد، شناسایی شد. در سال 1890 بیماذی مشابهی محصولات موز گروس میشل را در کاستاریکا و پاناما تحت تاثیر خود قرار داد و 20 سال بعد نهایتا بیمار به قارچی به نام فوساریوم اوکسیسپوروم یا FoC نسبت داده شد.
این قارچ در آلوده‌سازی محصولات موز به شدت کارامد است و زمانی که گیاهان آلوده آن می‌شوند،نتیجه نابود‌کننده است. قارچ FoC که از راه خاک و آب قابل انتقال است می‌تواند برای 30 سال در خاک غیرفعال و پنهان باقی بماند از این رو تشخیص ابتلای گیاهان به این قارچ از طریق آزمایش‌های پیچیده نیز غیرممکن است. زمانی که قارچ میزبان مناسبی پیدا کند، مسیر خود را به سوی سیستم ریشه‌های گیاه هموار ساخته و از مسیر آوند‌های اصلی به سمت بخش‌های بالایی گیاه می‌رود.
از این مرحله به بعد قارچ با سیستم آوندی گیاه درگیر و موجب پژمردگی شدید گیاه می‌شود و رنگ آن را به دلیل کمبود آب به زرد-قهوه‌ای تغییر می‌دهد. پس از آن گیاه به سرعت در اثر کم‌آبی شدید از بین می‌رود.
پیش از آنکه کشاورزان به وجود این قارچ پی‌ببرند، بیماری پاناما در میان بیشترین بخش محصولات موز گروس میشل شیوع پیدا کرده‌بود و تقریبا تمامی این محصولات را به جز در بخش‌هایی از تایلند نابود کرده‌بود.
خوشبختانه برای این بلا درمانی وجود داشت. موزهای کاوندیش که در باغ‌های گیاه‌شناسی بریتانیا و هندوراس نگهداری می‌شدند، به عنوان جایگزین‌هایی مقاوم برای موزهای گروس میشل معرفی شدند و توانستند به حفظ تولید جهانی موز کمک کنند. اما اکنون بیماری پاناما در شکل جدیدی با نام TR4 بازگشته و موجب مرگ درختان موز کاوندیش در سرتاسر جهان شده‌است.
به گفته محققان این نوع قارچ جدید از مالزی در سرتاسر جهان پراکنده شده و اکنون در تایوان،چین، جنوب شرق آسیا، پاکستان، لبنان، تونس، عمان، موزامبیک و شمال شرق کوئینزلند پراکنده شده‌است. محققان دریافته‌اند موزهای کاوندیش در برابر این قارچ تغییر شکل یافته کاملا بی‌دفاع است و از آنجایی که موزهای کاوندیش با تکنیک بدون بذر و از روی یکدیگر کشت داده می‌شوند، هیچ تنوع ژنتیکی از آنها در جهان وجود ندارد که بتواند در برابر قارچ مقاومت کند.
از این رو در صورتی که تغییری در روند شیوع این قارچ ایجاد نشود، نسل موزها در جهان منقرض خواهد شد. درحال حاضر و پس از شیوع قارچ TR4 در تایوان،میزان صادرات موز این کشور به دو درصد از میزان صادرات در دهه 1960 رسیده‌است.
نابود کردن کامل محصولات آلوده،ایجاد تست تشخیصی دقیق به منظور ردیابی سریع قارچ در مزارع و مرزهای قرنطینه‌سازی شده می‌تواند به مهار شیوع این قارچ کمک کند. علاوه بر این دانشمندان به دنبال راهکاری برای جایگزینی موزهای کاوندیش هستند.
منبع:همشهری
