ایران-آمریکا در ایستگاه سوریه؟

فرارو- یک کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به درخواست های آمریکا برای مذاکره مستقیم با ایران در موضوع سوریه گفت: «من معتقدم اگر قرار است بعد از برجام فاز مذاکراتی تازه شکل بگیرد به ترتیب اولویت ابتدا باید درباره اختلافات مربوط به کشورهای ثالث باشد چراکه در گذشته هم تجربه چنین امری را داشتند و در سال های 2001 و 2003 بر سر افغانستان و عراق مذاکراتی انجام دادند و اکنون شرایط برای مذاکره درباره سوریه هم وجود دارد؛ اگرچه من معتقدم برای این امر هنوز تصمیم گیری های اصلی صورت نگرفته است.»

وندی شرمن معاون وزیر خارجه آمریکا و مذاکره کننده ارشد این کشور در مذاکرات هسته ای با ایران از آمادگی آمریکا برای مذاکره مستقیم با ایران درباره بحران سوریه خبر داده است. همچنین اخباری از طرح جدید جان کری برای حل و فصل بحران سوریه از طریق دیپلماسی منتشر شده که قرار بود این طرح با دیدار وزرای خارجه ایران و آمریکا در نیویورک کلید بخورد. از سوی دیگر حسن روحانی در سخنان اخیر خود بار دیگر تاکید کرده اجرای موفق برجام می تواند زمینه را برای مذاکره در دیگر موضوعات فراهم کند. آیا ایران و آمریکا گفتگوهای مستقیم خود را درباره بحران سوریه آغاز خواهند کرد؟

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی در گفتگو با فرارو گفت: «به نظر من میان ایران و آمریکا چهار دسته اختلاف وجود دارد. دسته اول اختلافی بود که جنبه بین المللی پیدا کرده بود و آن موضوع هسته ای ایران بود و مهمترین اختلاف موجود میان دو کشور محسوب می شد.»

وی ادامه داد: «اختلاف دوم مربوط به روابط دو جانبه ایران و آمریکا است که پیشینه ای 36 ساله دارد. دسته سوم اختلافات میان ایران و آمریکا بر سر کشورهای ثالث از جمله سوریه، بحرین و یمن می باشد و اختلاف چهارم بر سر راهبردهای منطقه ای است.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد:‌ «موضوع اول که نقش مانع میان روابط ایران و آمریکا را بازی می کرد مناقشه هسته ای بود که به نظر من با توافق برجام عملا این مانع برداشته شده است.»

وی ادامه داد: «از سال 1382 که این مناقشه بروز کرد طرفین سعی داشتند صرفا به حل این موضوع بپردازند و ایران هم بارها عنوان کرد تنها درباره موضوع هسته ای مذاکره خواهد کرد. منتهی از همان زمان قابل پیش بینی بود که با رفع یا تعدیل این اختلاف امکان پرداختن به سایر اختلافات میان ایران و آمریکا وجود دارد؛ چراکه طرفین حداقل از لحاظ شکلی (شکل دیپلماسی) تابوشکنی کردند و امکان نشستن بر سر میز مذاکره درباره دیگر موضوعات را فراهم کردند.»

وی افزود:‌ «همچنین با توافق برجام یک مانع اساسی در مسیر گفتگو و مذاکره برداشته شد و طرفین توانستند بر لابی های اصلی و اساسی تنش زا غلبه کنند.»

این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد:‌ «لذا قابل پیش بینی بود که بعد از برجام شرایط برای مذاکره در موضوعات اختلافی دیگر فراهم شود. منتهی هنوز مسائل در حد کارشناسی است و تصمیم گیری در سطح کلان اتخاذ نشده است. اما طبیعتا نوع گزارشاتی که کارشناسان طرفین ارائه می دهند حاکی از آن است که طرفین می توانند در قالبی عملگرا وارد فاز مذاکراتی تازه شوند.»

وی ادامه داد:‌ «من معتقدم اگر قرار است بعد از برجام فاز مذاکراتی تازه شکل بگیرد به ترتیب اولویت ابتدا باید درباره اختلافات مربوط به کشورهای ثالث باشد چراکه در گذشته هم تجربه چنین امری را داشتند و در سال های 2001 و 2003 بر سر افغانستان و عراق مذاکراتی انجام دادند و اکنون شرایط برای مذاکره درباره سوریه هم وجود دارد؛ اگرچه من معتقدم برای این امر هنوز تصمیم گیری های اصلی صورت نگرفته است.»

فلاحت پیشه در پاسخ به این سوال که چگونه امکان مذاکره مستقیم میان ایران و آمریکا درباره موضوع سوریه فراهم خواهد شد؟، گفت: «اگر این گفتگو در قالب ساز و کاری همچون برجام شکل بگیرد امکان مذاکره وجود دارد. در برجام طرفین بر سر تعامل و یک معامله به توافق رسیدند. معنای این موضوع این است که قرار نیست در مذاکرات مربوطه آمریکایی ها صرفا راهبردها و منافع خویش را پیش ببرند و بعد از آن مواضع منفی علیه ایران اتخاذ کنند.»

وی ادامه داد:‌‌ «ایرانی ها به اندازه کافی تجربه دارند و لذا در شرایطی حاضر به مذاکره می شوند که یک طرف اصلی تصمیم گیری باشند و گفتگوها شرایط تعاملی به خود بگیرد.»

وی افزود: «من معتقدم اگر چنین فضایی شکل بگیرد آن موقع در گام سوم حتی امکان تنش زدایی میان ایران و آمریکا وجود دارد؛ هرچند موضوع اختلافات چهارم (راهبردهای منطقه ای) همچنان در این مسیر نقش موثری خواهد داشت.»

فلاحت پیشه در پاسخ به این سوال که آیا اکنون به نظر نمی رسد آمریکا نسبت به ایران رغبت بیشتری برای مذاکره مستقیم درباره سوریه دارد؟، گفت: «من معتقدم اگر ایران به این نتیجه برسد که در آمریکا استراتژی مبتنی بر ثبات در منطقه خاورمیانه در حال شکل گیری است امکان مذاکره با آمریکا را فراهم می کند. اما ایران هنوز به این نتیجه نرسیده است به خصوص آنکه معتقدند ممکن است تجربه 2001 و 2003 تکرار شود.»