پوپولیسم سیاسی مداحان

فرارو- "برخی فکر می‌کنند که مشکلات موجود در عرصه سیاست با اظهارنظرها و مصاحبه‌ها حل می‌شود اما این‌طور نیست و حتی باعث بروز آشفتگی در کشور می‌شود." یک تحلیل‌گر مسائل سیاسی بابیان این مطلب گفت: این مختص به جامعه مداحان نیست و کسان دیگری که تریبون‌های رسمی و غیررسمی در اختیاردارند نیز همین‌طور عمل می‌کنند.

سالهاست که عده ای از مداحان احساس می‌کنند که جلسات مذهبی را به میتینگ‌های سیاسی تبدیل کنند. از در حمایت از مسئولان درآیند یا کمر انتقاد علیه دولت ببندند، در اصل قضیه تفاوتی ایجاد نمی‌‌کند زیرا مردم که پای آن منبر و تریبون نشسته‌اند به‌قصد پیگری مسائل سیاسی آنجا نرفته بودند. فرد سخنران نیز احتمالاً نه تخصصی در علم سیاست دارد و نه مسئولیتی در عرصه‌های اجرایی و مدیریتی.

این مداحان بدون توجه به پیچیدگی‌های مسائل، بی‌مهابا وارد عرصه سیاست شده و فرض را بر این می‌گذارند که هر چه سخنانشان تندتر باشد بر اعتبار آن افزوده می‌شود.

اکنون نیز با آغاز ماه رمضان در کنار افطاری‌های سیاسی این نوع جلسات بیشتر خواهد شد.

این نوع مراسم‌ها که زمانی – در خرداد 76 – محلی برای تبلیغات انتخاباتی برخی از کاندیداها بود؛ یا در دولت احمدی‌نژاد محفلی برای اعلام حمایت از او بود حالا او را نیز بی‌نصیب نگذاشته و می‌نوازند. انتقاد به دولت روحانی و آیت‌الله هاشمی رفسنجانی هم در دستور کار آن‌ها قرار دارد.

همین چند روز پیش بود که در مراسم تشییع پیکر شهدای غواض یکی از آنها به سفر هیات پارلمانی اروپا اشاره کرد و در انتقاد از رییس مجلس گفت «برو بی غیرت»، در همان مراسم در انتقاد به مذاکرات هسته‌ای به رییس جمهور هم گفته بود «عرضه نداری برو».

پنج شنبه گذشته نیز مداح دیگری در مراسم مناجات خوانی ماه رمضان از آیت الله هاشمی و خانوده‌اش انتقاد کرد و گفت «مردم می‌روند به محل شهادت فرزندانش سر می‌زنند ... شما می‌روی جت اسکی؟!» این مداح از احمدی نژادی که قبلا مورد حمایتش بود نیز غافل نشد و گفت‌ «آن آقا 11 روز در خانه نشست».

 سؤال اینجا است که چرا در اختیار گرفتن هر تریبونی مجوز ورود به دنیای موضع‌گیری‌های سیاسی تلقی می‌شود؟

حشمت‌الله فلاحت پیشه تحلیلگر مسائل سیاسی در گفت‌وگو با فرارو ضمن تأکید براینکه سیاست یک مقوله تخصصی است، گفت: عرصه سیاست را به‌طور مشخص می‌توان به چند بخش تقسیم کرد. بخش نخست حوزه تصمیم‌گیری است که افراد در آن اختیارات تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری دارند و تصمیمات آنان نیز برای کشور تبعاتی دارد. نمایندگان مجلس، وزرا، رییس‌جمهور و مسئولان کشوری در این حوزه جای می‌گیرند.

وی افزود: بخش دوم سیاست حوزه کارشناسان و نخبگان سیاسی است که در آن افراد با تکیه‌بر جنبه‌های علمی و کارشناسی موضوعات موضع‌گیری می‌کنند. یک نظام سیاسی خوب نیز نظامی است که از این بخش بیشترین و بهترین استفاده را کند.

نماینده پیشین مجلس ادامه داد: حوزه‌های پوپولیستی نیز بخش دیگری از تقسیمات دنیای سیاست است که خود به دو بخش تقسیم می‌شود. یک بخش، حوزه‌های حمایتی و تبلیغی است که همگان می‌توانند در آن حضور یابند و این حضور بد هم نیست اما مشکل وقتی ایجاد می‌شود که این حضور با نگاه پوپولیستی صورت گرفته و به بخش دیگری که مداخله در نظام سیاسی نام می‌گیرد؛ وارد می‌شود.

وی بابیان اینکه مداخله و تخریب آن چیزی است که بعضاً شاهد آن هستیم و اصلاً شایسته نظام جمهوری اسلامی ایران نیست، گفت: در مورد جامعه مداحان یا کسان دیگری که به تریبون‌های رسمی و غیررسمی دسترسی دارد و از آن سوءاستفاده می‌کنند نیز همین اتفاق می‌افتد. برخی فکر می‌کنند که مشکلات موجود در عرصه سیاست با این اظهارنظرها و مصاحبه‌ها حل می‌شود اما این‌طور نیست و حتی باعث بروز آشفتگی در کشور نیز می‌شود.

به گفته این تحلیل‌گر مسائل سیاسی مشکل از اینجا است که حوزه عمومی در عرصه سیاست نهادینه نشده است و اگر این ضرورت – کانالیزه شدن رفتارهای سیاسی- محقق شود، افراد مسئولیت رفتار خود را به عهده خواهند داشت و این رفتارها کم می‌شود زیرا اکنون بسیاری از کسانی که رفتارهای تخریبگرانه دارند احساس می‌کنند که قرار نیست در مورد رفتارشان مسئولیتی داشته باشند. این مختص به جامعه مداحان نیست و افراد دیگری نیز از تریبون‌ها همین‌طور استفاده می‌کنند و می‌دانیم که صحبت‌های آن‌ها می‌تواند آثار منفی در نظام سیاسی داشته و مصداق ظلم به افراد حقیقی و حقوقی باشد یا حتی تبعات حقوقی به همراه داشته باشد.

فلاحت پیشه با ذکر این مثال که وقتی فرزندی بیمار باشد خانواده او سعی می‌کنند تا حاذق‌ترین پزشک را به بالین او آورند، گفت: حوزه سیاست هم به همین اندازه تخصصی است و باید افراد در اظهارنظرها رعایت این مسئله را بکنند اما شاهد مداخله‌های غیرتخصصی هستیم حتی در مجلس نیز نمایندگان بعضاً در موضوعاتی که تخصص ندارند ورود می‌کنند و این آفات بسیاری دارد و منجر به تحریک افکار عمومی می‌شود.

وی در پاسخ به این پرسش که چطور باید این مسئله را نهادینه کرد و از فضای مداخله‌های غیرتخصصی فعلی فاصله گرفت، گفت: در گام اول باید ساختارهای سیاسی و اجتماعی شکل گیرد و وظایف این ساختارها به‌صورت مشخص نهادینه شود و چارچوب‌های قانونی آن نیز معلوم باشد.

نماینده پیشین مجلس ادامه داد: در حوزه نخبگان نیز دو ضعف وجود دارد که حتم باید آن را حل کرد. اول اینکه فعالان حوزه سیاست ضعف در آموزش سیاسی دارند و دوم اینکه مداخله گران در عرصه سیاست ضعف در اخلاق سیاسی دارند لذا تا زمانی که این ضعف‌ها باقی باشد، مشکلات کنونی ادامه خواهد یافت.

اگرچه استفاده از تریبون‌های مختلف برای بیان مواضع سیاسی افراد کم‌کم به عرف تبدیل‌شده است اما لازم است که نخبگان سیاسی کشور و مقامات مربوطه با وسواس بیشتری با این مسئله برخورد کرده و آسیب‌های ادامه این رویه را درک کنند.