فرارو- پرونده تنها فیلم ساخته شده از زندگی امام خمینی با محوریت ایشان بعد از 11 سال هنوز باز و بلاتکلیف است. از همان روزهای ابتدایی که بهروز افخمی برای ساخت این فیلم انتخاب شد حاشیه ها و خبرسازی ها آغاز شد تا همین امروز که هنوز معلوم نیست که بالاخره «فرزند صبح» به پرده نمایش می رسد یا نه.
در تاریخ سینمای جهان آنچنان دور از انتظار نیست که فیلم هایی از شخصیت های بزرگ سیاسی و مذهبی ساخته شود. حتی شحصیت های مطرح معاصر مانند «گاندی»، «چه گوارا»، «فیدل کاسترو»، و «نیکسون» و این اواخر هم «مارتین لوتر کینگ». پیش قدم شدن کارگردانان اسم و رسم دار و ساخت فیلم هایی با کیفیت باعث شده که تاثیرگذاری و قدرت برخی از این آثار تا جایی پیش برود که خیلی از چهره ها و شخصیت های واقعی این رهبران در یاد و خاطره مردم باقی بماند و پس از این آثار نوعی دیگر آنان را به یاد بیاورند. اتفاقی که قرار بود با ساخت فیلم «فرزند صبح» افخمی هم درباره تاثیرگذار ترین شخصیت تاریخ معاصر ایران بیافتد اما چنین نشد.
در اوایل دهه 80 شمسی موسسه تنظیم و نشر آثار امام (ره) تصمیم گرفت فیلمی را بر اساس زندگی بنیانگذار انقلاب اسلامی بسازد. آنان اعلام کردند که این فیلم قرار است روایتگر دوران رهبری امام باشد. اما وقتی بهروز افخمی به عنوان کارگردان انتخاب شد داستان هم تغییر کرد. به گفته خودش: «همیشه دوست داشتم درباره حضرت امام خمینی(ره) فیلم بسازم، اما نه جراتش را داشتم و نه به تنهایی می‌توانستم این کار را انجام دهم. به همین خاطر در همان وهله اول پیشنهاد را پذیرفتم. این در حالی بود که هیچ تصور ذهنی‌ای از کار نداشتم. با خودم گفتم اول شروع می‌کنم به تحقیق و مطالعه و بعد هسته اصلی فیلمنامه خودش شکل می‌گیرد. به همین خاطر فقط مطالعه کردم و به دنبال لوکیشن برای ساخت خانه امام (ره) گشتم، به خمین رفتم و زمانی که در خانه امام (ره) قدم می‌زدم ذهنم به فیلمنامه ای درباره دوران کودکی امام رسید.»
افخمی کارگردان شناخته شده ای بود. «شوکران» و «عروس» را ساخته بود. دو فیلمی که با استقبال خوبی هم مواجه شده بودند. پس وقتی اعلام شد که او برای ساخت فیلمی آن هم با هزینه ای بالا درباره رهبر انقلاب انتخاب شده است کمتر کسی فکر میکرد که عاقبت آن این شود. پس از کارهای اولیه، نگارش فیلمنامه بی سر و صدا آغاز شد. هزینه ها هم برآورد شد. کم و کسری ای از لحاظ بودجه وجود نداشت. اولین حاشیه های فیلم زمانی اغاز شد که مرحله به انتخاب بازیگران رسید.
اول جمشید هاشم پور برای ایفای نقش امام در سال 1342 انتخاب شد، گریم خوب روی صورتش نشسته بود، اما به گفته افخمی هنوز می شد در پس این گریم چهره هاشم پور را تشخیص داد پس او خیلی زود از این پروژه کنار رفت تا عبدالرضا اکبری بازیگر نقش امام شود. کسی که با آن گریم سنگین گاهی انسان را به شک می انداخت.
انتخاب بازیگران ادامه پیدا کرد و نام های شریفی نیا و هدیه تهرانی به میان آمد. همین انتخاب ها با واکنش زیادی همراه شدند. منتقدان حضور اين دو بازيگر را اهانت به «امام» و انتخاب هاي افخمي را نوعي پافشاري، لجبازي و عناد با طيفي از جامعه از سوي وي قلمداد کردند. کار به جايي رسيد که عده يي حضور شخص «افخمي» را در مقام کارگردان اين پروژه کار اشتباهي دانسته و خواستار اقدام بنياد حفظ و نشر آثار امام براي جلوگيري از توليد فيلم و سپردن آن به يک فيلمساز متدين و قابل اعتماد شدند. حتي بنياد حفظ آثار دفاع مقدس نيز به تندي به مخالفت با اين پروژه پرداخت. هرچند که افخمی بعدها توضیح داد که این انتخاب ها خود نوعی اجبار از سوی تهیه کنندگان بود. آنان می خواستند که در ساخت این فیلم ستاره ها وجود داشته باشند با این حال حواشی ها آنقدر نبودند که بخواهد جلوی کار گروه را بگیرند.
فیلمبرداری آغاز شد. تنها چیزی که تا مدتی پروژه را متوقف کرد کاری بود که پیش از این در سینمای ایران اتفاق نیافتاده بود. بهروز افخمی گفت که قصد دارد تا یکی دو سال پروژه را متوقف کند تا بازیگر خردسالی که نقش امام را در کودکی بازی می کرد بزرگ شود و نقشش در فیلم را ادامه دهد.
او گفت: «دلیل اصلی توقف فیلمبرداری در حال حاضر توانایی و درخشش بازیگر خردسالی است كه نقش امام (ره) را در سه، چهار سالگی بازی می‌كند. با توجه به اینكه فیلمنامه «فرزند صبح» دو بخش مجزا دارد و بخش دوم آن در دوران هفت، هشت سالگی امام (ره) یعنی سه، چهار سال بعد از بخش اول می‌گذرد، بنا بود كه بازیگر دیگری دوران هفت، هشت سالگی امام (ره) را بازی كند، اما بازیگر بخش اول آنقدر خوب از آب درآمد كه تصمیم گرفتیم یكی دو سال صبر كنیم و بخش دوم را با خودش بگیریم.»
پس از این وقفه فیلمبرداری قسمت دوم هم از سر گرفته شد. اما مگر می شد ادامه این پروژه که از ابتدا تنش و خبرسازی را به خود دیده بود بدون بحث باشد؟ این بار بحث بین المللی شدن ساخته بهروز افخمی به میان آمد. گفته شد که کار موسیقی فیلم را که از نظر افخمی یکی از موضوعات مورد اهمیت این فیلم بود را «انیو موریکونه» بر عهده خواهد گرفت و صحبت ها با او جدی شده است. همان آهنگ ساز معروف فیلم های هالیوودی همچون «خوب، بد، زشت» و « روزی روزگاری امریکا». البته چندی بعد این خبر از سوی موریکونه تکذیب شد و این اتفاق نیافتاد، افخمی هم بحث تهدیدهای آمریکا و فشار بر روی موریکونه را مطرح کرد و گفت اگر لازم باشد حتی فایل صحبت های او را منتشر خواهد کرد.
فیلمبرداری تمام شد و کار تدوین به سیف الله داد سپرده شد. همه در انتظار اعلام پایان این پروژه بودند. از همان سال نمایش فیلم «فرزند صبح» به یکی از گزینه های اصلی جشنواره فجر تبدیل شد. اتفاقی که تا 3 سال بعد هم ادامه پیدا کرد چون در نیمه های راه تدوین، سیف الله داد از دنیا رفت و کار «فرزند صبح» نیمه کاره باقی ماند. نسخه هایی که سیف الله داد تدوین کرده بود به گفته افخمی 90 دقیقه شده بود. افخمی گفته بود که فیلم قرار است دوبله شود و در خارج از کشور به شیوه دالبی صدا گذاری شود. در همین زمان ها بود که کم کم اختلاف میان افخمی و تهیه کننده اش بالا گرفت.
افخمی به کانادا سفر کرد و از بحث نظارت بر روی کارهای فنی عقب ماند و شرف الدین هم در مقام تهیه کننده کار تدوین مجدد، صدا گذاری و دوبله کار را آغاز کرد. پس از 3 سال بالاخره اعلام شد که فیلم فرزند صبح در بیست و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر نمایش داده خواهد شد. همین خبر تیر خلاصی بود بر روابط میان افخمی و شریف الدین.
جام شوکران افخمی
افخمی دست به قلم شد و به دو نفر از تصمیم گیران ارشد سینمایی نامه نوشت. یکی کیومرث پوراحمد در مقام دبیر جشن خانه سینما و دیگری مهدی مسعودشاهی دبیر جشنواره فیلم فجر.
او در این نامه ها گلایه هایش را صریح تر و شفاف تر به زبان آورد. افخمی از مسعود شاهی خواسته بود که مانع اکران این فیلم با نام او در جشنواره شود. او اعلام کرد که «من کارگردان این فیلم نیستم.»
او نوشت که در مقام کارگردان نه در تدوین این اثر سهمی داشته و نه در صداگذاری آن. او حتی به این نکته هم اشاره کرد که طبق شنیده هایش این کار اصلا در شان امام نیست. او نوشت: «من خدا را شاهد می‌گیرم که به هیچ صورت در جریان شیوه صداگذاری و دوبله نبوده‌ام، موسیقی را تایید نکرده‌ام و تا چند هفته پیش اصلاً نمی‌دانستم چه کسی موسیقی را ساخته است.» البته صحبت های افخمی هم بدون پاسخ نماند، شرف الدین تاکید کرد که در تدوین به کار داد وفادار بوده اند و در صدا گذاری و دوبله هم مسائل فنی را رعایت کرده اند.
با این حال او اعلام کرد که: «تدوین، صداگذاری، موسیقی و دوبلاژ "فرزند صبح" را تایید نمی‌کنم و یقین دارم که فیلم "فرزند صبح" در تمام جنبه‌های صدا و گفتار و تدوین و تصویر ضایع و خراب شده است. تصویر فیلم هم به دلیل فیلمبرداری سوپر 35 میلیمتری با قاب کامل قابل چاپ در ایران نیست و هر لابراتواری که این فیلم را برای نمایش چاپ کند مسلماً قاب‌های ناقص و ترکیب بندی‌های مخلوط و زشتی را از آنچه ما فیلمبرداری کرده‌ایم تحویل خواهد داد.» او گفت که فقط حاضر است مسئولیت فیلنامه را قبول کند.
البته این کار افخمی بازتاب های زیادی هم داشت. عده ای اعلام کردند که این کارگردان یعنی خود پیش از نمایش فیلمش متوجه شده که نتوانسته از پس این کار بربیاید و پروژه اش شکست خورده و حال از این طریق دارد «فرار رو به جلو» انجام می دهد تا خود را از این شکست مبری بداند. البته چندان موفق هم نبود زیرا وقتی «فرزند صبح» در جشنواره به نمایش درآمد، پس از گذشت نیمی از اکران فیلم، تماشاگران شروع به ترک سالن کردند و آنهایی هم که ماندند با خندیدن و دست‌زدن اعتراض خود را نشان دادند، تمام انگشت ها به سوی او نشانه رفت. بنا به اخبار اعتراض خبرنگاران نیز به بهروز افخمی تا اندازه‌ای بوده که وی به درخواست جعفر گودرزی، مدیر روابط عمومی جشنواره، با کمک نیروهای حراست از سالن خارج شد.
مهدی مسعودشاهی در پاسخ به این پرسش که چرا مسئولان جشنواره «اجازه نمایش چنین فیلمی» درباره روح‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، را داده‌اند گفت: «به احترام امام و سرمایه‌گذار این فیلم که یک نهاد مدعی حفظ آثار امام است، ما این فیلم را به نمایش گذاشتیم تا خود مردم و مخاطبان به قضاوت درباره این فیلم بپردازند، چراکه خود امام هم گفتند که میزان رای مردم است.» همه اینها اما یک معنی بیشتر نداشت؛ فرزند صبح خیلی زود تر از آنی که میشد فکرش را کرد به پروژهای شکست خورده در سینمای ایران تبدیل شده بود.
جلسه نقد و بررسی فیلم در همان شب هم به یکی از خبرساز ترین جلسه ها تبدیل شد. افخمی نقدهای خودش را تکرار کرد و صریح تر گفت: «3 سال پیش فیلمبرداری این فیلم تمام شد و تا 2 سال بعداز آن من تهیه‌كننده‌ها را نمی‌توانستم پیدا كنم اما زمانی كه من به كانادا رفتم بدون حضور من ساخت فیلم ادامه پیدا كرد.»
او بحث مالی پروژه را هم وسط کشید و گفت: «هزینه ساخت این فیلم یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان بوده اما در مقابلش بیش از دو میلیارد اموال در اختیار تهیه‌کننده قرار گرفته‌است.»
شرف الدین هم در جواب کارگردان فیلم گفت پروژه از لحاظ مالی سالم بوده و افخمی هم حق ندارد در مورد مسائلی حرف بزند که در حیطه کارگردان نیست.
بعد از پخش فیلم در جشنواره انتقادهای زیادی به فیلم وارد شد که کلیت آن بر «طولانی بودن و عدم انسجام» فیلم تمرکز کرده بود. اما در این زمان بود که خود افخمی برای بار سوم دست به قلم شد و به سخت گیرترین منتقد فیلمش تبدیل شد. او در نامه ای به گفته خودش تمام ناگفته ها درباره «فرزند صبح» را بر زبان آورد.
او نامه اش را با انتقاد از تهیه کنندگان آغاز کرد و گفت آنان بودند که فیلمش را نابود کردند. پس از آن نوبت به ناظر کیفی رسید که به عقیده افخمی آنچنان بد عمل کرده بود که در تصاویر فیلم ریل تراولینگ از پایین و پروژکتورهای نورپردازی از بالا هراز چندگاه دیده میشد. به گفته او چاپ فیلم باید در خارج از کشور انجام می شد تا قاب بندی آن برای پرده عریض مناسب باشد اما بر خلاف اصرار او این اتفاق نیافتاده بود.
پس از آن هم انتقاد به نوع تدوین و دوبله نامناسب و ... رسید. او گفت: «اگر تماشاگران به جای دیدن فیلم فیلمنامه را می‌خواندند و لحن و سرعت گفتگوها و کیفیت منظره‌ها و حوادث را به شرح فیلمنامه و به میل و خیال خودشان تصور می‌کردند نتیجه بهتری به دست می‌آمد. وقتی خواندن فیلمنامه بهتر و تاثیرگذارتر از تماشای فیلم باشد منتقدین و تماشاگران حق دارند بپرسند که شما در این ده سال چه غلطی می‌کردید؟ و چرا این همه پول و کار و زحمت هنرمندان دیگر را هدر داده‌اید»
«فرزند صبح» هنوز هم بلاتکیف
پس از این جنجال ها افخمی اعلام کرد که تصمیم دارد با هزینه شخصی برای کپی دیجیتال، تبدیل صدای فیلم به دالبی دیجیتال و حتی ساخت موسیقی برنامه‌ریزی‌های کند. برنامه ریزی هایی که بخش مهمی از آن ها قطعا در خارج از کشور انجام می‌شود. او گفت با نظارتش و تدوین و موسیقی دیگر، «فرزند صبح» اثری دیگر خواهد شد. به گفته او سرمایه گذاران قبول کرده بودند تا با سرمایه خودش و در مقابل 50 درصد مالکیت فیلم «فرزند صبح» را به نحوی که خودش فکر می کند درست است اصلاح کند. البته حال مشکل فراهم کردن نقدینگی به میان آمده بود. چون حال بهزاد عبدی به عنوان آهنگساز اثر معرفی شده بود.
افخمی از دو سال پیش زمزمه های حضور دوباره فیلم تاریخی اش در جشنواره فجر را پیش کشید و گفت: «فیلم «فرزند صبح» من هنوز در جشنواره به نمایش درنیامده است و آن نسخه که سه سال پیش در جشنواره بود، کار من نبود. سرمایه‌گذاران این فیلم موافقت کردند تا این فیلم را کامل کنند و با تدوین سیف‌الله داد آن را به سرانجام برسانند و امیدوارم این کار سال آینده در جشنواره فیلم فجر حاضر باشد.» اما هر سال این اتفاق به تعویق افتاد.
با این حال به نظر می رسید که این پروژه طولانی دارد به انتهای راهش نزدیک می شود که محمدرضا شرف‌الدین مدیر عامل انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس در گفتگو با فارس اعلام کرد که «برخی از موضوعات مربوط به تهیه کننده است که باید حل و فصل شود.»
به گقته او یکی از این موضوعات بدهکاری پروژه به عوامل سازنده این فیلم است و مناسبت‌های حقوقی و قانونی سد راه این فیلم است. او گفت: «اگر این فیلم را هم دوستان به اتمام برساند برای گرفتن پروانه نمایش نیاز به موافقت من دارند و تا زمانی که با عوامل تسویه نشود مطلقاً موافقت نخواهم کرد. موسسه تنظیم و نشر آثار امام که سفارش دهنده این فیلم است باید بودجه فیلم را تامین کند.»
همین اظهارات باز هم پروژه «فرزند صبح» را به نقطه نامعلوم و وضعیت بلاتکلیف بازگرداند. زیرا بنا به گفته تهیه کننده اش با رویکردی که موسسه تنظیم نشر آثار امام در پیش گرفته مشکلات به این زودی ها برطرف نخواهند شد.
به این ترتیب هنوز مشخص نیست که تصویر زندگی امام خمینی(ره) چه زمانی روی پرده سینماها می رود. فیلمی که درباره زندگی امام خمینی (ره) ساخته شده و آنقدر حاشیه های آن طولانی شده که هنوز بعد از گذشت چند سال از اتمام پروژه تکلیف اکران و نمایش آن مشخص نیست.
«فرزند صبح» پروژهای درباره زندگی امام خمینی(ره) از زمان تولد تا هفت سالگی است در بخش دیگر آن هم به زندگی امام خمینی(ره) در سن ۶۳ سالگی و در هنگام دستگیری بعد از ۱۵ خرداد پرداخته شده است.
عبدالرضا اکبری، هدیه تهرانی، محمدرضا شریفی‌نیا و الیکا عبدالرزاقی در این فیلم نقش آفرینی کرده اند.
از کشتن افراد عینکی به جرم روشنفکر بودن تا حذف پول و مذهب از مناسبات اجتماعی / فاجعه‌بارترین حرکت قرن بیستم برای ساخت اتوپیای روستایی
طرز تهیه کباب لاهماجون، خوشمزهترین کباب ترکی
سالاد فیله مرغ سوخاری با سس رنچ، جذابترین سالادی که تابهحال خوردهاید
این سالاد سبز را با حبوبات و سبزیجات درست کنید و لذت ببرید
حالا برا صداگذاری و تدوین و ... فیلم منتسب به امام به غیر ایرانی ها پناهنده شدند