آغاز دور چهارم نگارش برجام و اختلافات همچنان باقی

فرارو- مذاکرات از سر گرفته شد؛ دور چهارم و تنها پس از چهار روز وقفه. هیات‌های مذاکره کننده ایران و گروه ۱+۵ دوباره به وین می‌روند تا شاید این بار به پیش نویس متن توافق برنامه جامع مشترک (برجام) برای ارایه به وزرای خارجه برسند.

به گزارش فرارو، دور چهارم مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ پس از تفاهم ۱۳ فروردین ماه دو طرف در لوزان سوئیس بر سر چهارچوب چگونگی رسیدن به توافق جامع از امروز در وین آغاز می‌شود. هیات مذاکره کننده ایران بامداد امروز تهران را به مقصد وین ترک کرد.

این دور از مذاکرات هم همچون سه دور قبلی در دو سطح کار‌شناسان و معاونان وزرای خارجه برگزار می‌شود.

سرپرستی هیات معاونان تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران را در این دور از مذاکرات، سید عباس عراقچی، معاون امور حقوقی و بین المللی وزارت خارجه بر عهده دارد و مجید تخت روانچی معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه او را در این مذاکرات همراهی می‌کند.

سرپرستی هیات کار‌شناسان تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران همچون اداوار گذشته بر عهده حمید بعیدی‌نژاد، مدیرکل امور سیاسی و امنیت بین المللی وزارت خارجه است که به موازات مذاکرات معاونان به همراه کار‌شناسان کشورهای عضو گروه ۱+۵ تلاش خواهند کرد تا رسیدن به متن پیش نویس را سرعت بخشند.

در آن سوی میز هم ریاست هیات معاونان اتحادیه اروپا به نمایندگی از گروه ۱+۵ هم بر عهده هلگا اشمیت، معاون فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا است. استفان کلمنت دستیار ویژه موگرینی هم ریاست هیات کار‌شناسان اتحادیه اروپا را بر عهده دارد.

همچون سه دور گذشته روزهای ابتدای این مذاکرات ابتدا به گفت‌و‌گوهای دوجانبه هیات ایرانی و نماینده گروه ۱+۵ می‌گذرد تا به جمع بندی آنچه در ادوار مطرح شده و انتقال نظرات پایتخت‌ها پرداخته شود. پس از آن در ادامه با الحاق تیم‌های مذاکره کننده کشورهای گروه ۱+۵ نشست‌های دوجانبه میان هیات‌های و سپس نشست نهایی با حضور همه طرف‌های مذاکراتی برگزار می‌شود.

معاونان ایران و گروه ۱+۵ تلاش دارند که به سرعت بتوانند متن پیش نویسی که اکنون مملو از پرانتزهای ناشی از پابرجا ماندن اختلافات روی موضوعات اساسی را تهیه و آماده ارایه به وزرای خارجه به منظور حصول توافق جامع و نهایی کنند.
 
چهار دور مذاکره آن هم تنها طی یک ماه، حکایت از آن دارد که دو طرف در دستیابی به چنین هدفی کاملا جدی هستند. هر چند اختلافات هنوز مانعی جدی در رسیدن به این پیش نویس است.

پیش از این در دور دوم مذاکرات معاونان وزرای خارجه ایران و گروه ۱+۵ در نیویورک، عباس عراقچی، عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران ابراز امیدواری کرده بود که در‌‌ همان نیویورک بتوانند به متن پیش نویس مورد نظر دست پیدا کنند. با این حال نه در نیویورک و در دور سوم در وین، این مهم محقق نشد.

بر همین اساس عراقچی در پایان دور سوم مذاکرات در وین اعلام کرد که شاید یک یا دو هفته دیگر برای تکمیل مرحله نخست نگارش متن توافق زمان لازم باشد.

به گفته او «باید حداقل دو هفته دیگر در سطح معاونان کار کنیم تا به نقطه‌ای برسیم که در صورت لزوم وزیران ورود کنند. به طور حتم یک سری از مسائل اختلافی باقی خواهد ماند که تصمیم گیری در خصوص آن‌ها به تصمیم گیری در سطح سیاسی احتیاج خواهد داشت.»

موارد اختلافی
پیش از این تصور می‌شد که اختلاف اصلی و اساسی دو طرف حول محور چگونگی لغو تحریم‌های ایران پس از توافق جامع و نهایی باشد.

بر اساس تفاهم لوزان، هیات مذاکره کننده هسته‌ای ایران اعلام کرد که در صورت حصول توافق جامع و نهایی باید تمامی تحریم‌های مرتبط به برنامه هسته‌ای ایران، اعم از تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا، دولت و کنگره آمریکا به سرعت لغو شود.

این در حالی است که آمریکایی‌ها بر پایه تفسیری که در پایان مذاکرات لوزان منتشر کردند و به فکت شیت آمریکایی معروف شد اعلام کردند که تحریم‌های ایران‌‌ همان ابتدای توافق جامع نه «لغو» بلکه «تعلیق» می‌شود و در ادامه پس از انجام راستی آزمایی از اینکه ایران به تعهدات خود بر اساس توافق جامع پایبند بوده است این تحریم‌ها به صورت مرحله‌ای لغو می‌شود.

با این حال هیات مذاکره کننده ایران تاکید می‌کند که تفسیر آمریکایی‌ها از تفاهم لوزان مغایر با تفاهمی است که در لوزان به دست آمد و آمریکایی‌ها هم موافقت خود را با آن اعلام کردند.

بر این اساس به نظر می‌رسد که به تعبیر رهبر معظم انقلاب، آمریکایی‌ها در موضوع سرنوشت تحریم‌ها پس از توافق جامع «دبه» کرده و از تعهد خود بر پایه تفاهم لوزان عقب نشینی کردند.

هر چند با آغاز دور تازه مذاکرات به منظور دستیابی به پیش نویس متن برجام، هیات ایران اعلام کرد که آمریکایی‌ها در نشست وین نسبت به رفع سو تفاهمات و ارایه توضیحات درباره برداشت خود از چگونگی رفع تحریم‌ها اقدام کردند.

با این حال در صورتی که سوء تفاهمات درباره چگونگی رفع تحریم‌های ایران پس از توافق جامع و نهایی کنار رفته باشد هنوز این موضوع می‌تواند اختلاف آور و کندکننده روند مذاکرات باشد.

اما به غیر از چگونگی رفع تحریم‌ها، دو طرف برای آنکه بتوانند به متن پیش نویس برجام برسند اختلافات دیگری هم پیش رو دارند که یکی دیگر از این اختلافات بر اساس موضع گیری مقامات ایران بازهم به «دبه» آمریکایی‌ها و عقب نشینی آن‌ها از مواضع قبلی باز می‌گردد.

برپایه تفاهم لوزان مقرر شد که در پایان توافق جامع تاسیسات هسته‌ای فردو به مرکز تحقیقات هسته‌ای و فیزیک پیشرفته تبدیل شود و بیش از هزار ماشین سانتریفیوژ و تمامی زیرساخت آن‌ها در این مرکز حفظ و نگهداری شوند که از این میان دو آبشار سانتریفیوژ در چرخش خواهند ماند.

همچنین نیمی از تاسیسات فردو با همکاری برخی از کشورهای عضو گروه ۱+۵ به انجام تحقیقات پیشرفته هسته‌ای و تولید ایزوتوپ‌های پایدار که مصارف مهمی در صنعت، کشاورزی و پزشکی دارد، اختصاص پیدا می‌کند.

با این حال بر اساس سخنان اخیر علی اکبر ولایتی، مشاور عالی مقام معظم رهبری در امور بین الملل و همچنین علاالدین بروجردی، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، آمریکایی‌ها در ارتباط با موضوع فردو از تعهدات خود در ارتباط با فردو عقب نشینی کرده و به تعبیری دبه کرده‌اند.

اما اختلاف دیگری که روند مذاکرات برای رسیدن به پیش نویش برجام را به نوعی کند کرده است مربوط به نظارت و بازرسی از تاسیسات نظامی ایران پس از توافق جامع و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی توسط ایران می‌شود.

بازدید بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی از مراکز نظامی ایران که ظن انجام فعالیت‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای نسبت به آن‌ها وجود دارد به طور مشخص سایت پارچین، پیش از این یکی از موضوعات مورد اختلاف ایران آژانس بین المللی انرژی اتمی بود.

با حل نشده باقی ماندن این اختلاف به نظر می‌رسد که آژانس بین المللی انرژی اتمی به گروه ۱+۵ متوسل شده است که تا به کمک این گروه بتواند گره اختلافی را باز کند.

با این حال جمهوری اسلامی ایران‌‌ همان موضعی را در قبال درخواست اخیر گروه ۱+۵ گرفته است که پیش از این در مذاکرات با آژانس گرفته بود.

ایران معتقد است که امضای پروتکل الحاقی مجوزی به بازرسان آژانس برای بازرسی از تاسیسات هسته‌ای نمی‌دهد و آن‌ها تنها می‌توانند برای رفع نگرانی خود اقدام به نمونه برداری‌های محیطی از اطراف مراکز نظامی کنند.

با این حال گروه ۱+۵ همانند آژانس بر خواسته خود برای بازرسی از تاسیسات نظامی و به خصوص پارچین پافشاری دارد و در مقابل جمهوری اسلامی ایران نیز همچون گذشته با آن مخالفت می‌کند.

بر این اساس ضروری است که این اختلافات و یا به گفته عباس عراقچی، پرانتزهای باقی مانده در پیش نویس برجام، کم کم کاهش پیدا کند تا دو طرف بتوانند این متن را در پایان این دور و یا دور بعدی در اختیار وزرای خارجه ایران و گروه ۱+۵ بگذارند.