فرارو- ولی نصر، استاد روابط بینالملل در دانشگاه تافتس و عضو شورای روابط خارجی آمریکا و عضو وابسته به مدرسه جان اف کندی دانشگاه هاروارد طی یادداشتی برای نیویورک تایمز از ترس نابجای اعراب نسبت به توافق ایران گفت.
به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از نیویورک تایمز، عربستان و متحدان سنیاش در حوزه خلیج فارس نگران دورنمای توافق نهایی هستهای با ایرن هستند. آنها میترسند که این توافق باعث شود ایران بیش از آنچه امروز در یمن، عراق و سوریه نقش آفرینی میکند، در این کشورها فعال شود. آیا این ترس نابجا است؟
بله این ترس نابجا است و باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا که از سران کشورهای عربی دعوت کرده تا طی بهار سال جاری دیداری در کمپ دیوید (محل استراحت و خانه ییلاقی رییس جمهور آمریکا) داشته باشند، از این فرصت استفاده خواهد کرد تا در این زمینه به آنها اطمینان دهد.
وی در این دیدار باید تاکید کند که احتمال اینکه توافق نهایی هستهای امنیت خاورمیانه را برای یک دهه یا بیشتر تامین خواهد کرد، بیش از عدم توافق است. ضمن اینکه این توافق به کل منطقه فرصت میدهد دلیل واقعی بیثباتی در خاورمیانه که همان فقدان یک دولت کثرت گرای موثر در کشورهای ضعیف در سراسر مشرق، شبه جزیره عربستان و شمال آفریقا است را مورد رسیدگی قرار دهند.
از بین بردن این شکاف نیازمند زمان برای حل و فصل اختلافات سیاسی داخلی به جای مانده از قرن بیستم است. و زمان برای پیگیری این هدف، یکی از نتایج احتمالی فرمولی است که ماه گذشته در لوزان سوئیس به دست آمد، به خصوص اگر این چارچوب بتواند ادغام مجدد ایران با اقتصاد جهانی را به دنبال داشته باشد. همین نکته به تنهایی پتانسیل تعدیل سیاست خارجی ایران در منطقه را دارد.
کشورهای عربی تاکنون بر اساس یک منطق دقیقا برعکس عمل کردهاند. آنها گمان میکنند که مداخله ایران دلیل اصلی بیثباتیشان است و مدعی هستند که ایران به شکل اصلاح ناپذیری سلطه جو است، در نتیجه باید همین حالا در تمامی ابعاد با آن مقابله کرد. باز گذاشتن هر مسیری به سمت توانمندی هستهای، حتی اگر در آیندهای دور باشد، بسیار خطرناک است.
برای مثال عربستان و متحدانش تدبیر ایران در مورد بحران یمن را مورد انتقاد قرار میدهند و این در حالی است که یمن دههها است گرفتار خشونت قومی است. و بدترین ترس آنها از روزی است که امکان تولید یک بمب، ایران را شکست ناپذیر کند. بنابراین این اعراب از درگیریهای یمن برای ممانعت از هرگونه گسترش نفوذ ایران استفاده میکنند.
نقص این استراتژی این است که احتمالا ضدسازنده خواهد بود. این استراتژی یمن را به لیست رو به افزایش کشورهایی (چون سوریه و لیبی) اضافه میکند که عربها در آن دچار جنگهای نیابتی سخت شدهاند. حتی اگر این سوال را کنار بگذاریم که چه تعداد درگیری میتواند به طور همزمان ادامه پیدا کند، این استراتژی تنها بر عمق فرقه گرایی و شکافهای قومی و قبیلهای منطقه میافزاید. و همین مسئله بر تمایل ایران برای افزایش نفوذ هستهای میافزاید.
با توجه به چنین شرایطی، کند کردن روند پیشرفت ایران در دستیابی به توانمندی هستهای برای ۱۰ تا ۱۵ سال، راه به مراتب بهتری نسبت به رد مزایای استراتژیک آن است.
بگذارید با واقعیت روبرو شویم. مرکزیت خاورمیانه بر باد رفته است. بحران آن عمیقا ریشه در بیثباتیهای داخلی دارد و برای مدتی همچنان ادامه خواهد داشت. دولتهای شکست خورده از لیبی تا یمن و سوریه فضای جنگهای داخلی، شورشهای افراطی و درگیریهای فرقهای را فراهم کردهاند و همه این مسائل به رقابتهای منطقهای گره خورده است. تا زمانی که الگوی منطقه برای تاسیس دولتهای وظیفهمند، تشدید خشونت به جای رقابتهای سیاسی است، نیروهای شیعه که به دنبال قدرت هستند در کشورهای بحران زده خود خواهان حمایت ایران میشوند و حتی اگر کشورهای عرب سنی از دوستان خود حمایت کنند، ایران نیز دست به کار میشود.
در واقع ایران در مقایسه با اسرائیل، ترکیه یا پادشاهیهای عرب حوزه خلیج فارس، هزینه به مراتب کمتری را صرف ارتش خود میکند اما با استفاده از متحدان منطقهای خود امکان تهدید اسرائیل در مرزهایش، حفظ رژیم اسد در قدرت در سوریه و مکمک به عراق برای مقابله با تروریستهای داعلش و حمایت حوثیها در یمن را دارد.
نتیجه گیری منطقی این است که در شرایطی که ایران به دنبال ورود به اقتصاد جهانی است، کشورهای عربی نیز تمام وقت و توان خود را صرف تقویت اقتصادی و اتحاد سیاسی خود کنند. نیویورک تایمز مدعی است که در این صورت کشورهای خاورمیانه شانس ایران برای حضور در سیاست داخلی دیگر کشورها را کاهش میدهند.
توافقی که آمریکا و متحدانش با ایران نهایی کردهاند برنامه هستهای ایران را برنمی چیند. اما به خاورمیانه این فرصت را میدهد که خود را با یک نظم سیاسی جدید تقویت کند. و این هدفی است که با کنار گذاشته شدن امکان فرار هستهای ایران، کشورهای عربی و متحدان آمریکا باید از آن استفاده کنند.
به قول امام راحل ره : مشکل مسلمانان حکومتهای آنان است .