تحریم‌های ایران چگونه لغو می‎شوند؟

فرارو- یک کار‌شناس مسائل بین المللی با تاکید بر اینکه اختلاف میان ایران و آمریکا درباره نحوه لغو تحریم‌ها پس از توافق اختلاف جدی نیست گفت: به لحاظ فنی وحقوقی، انتظار لغو تحریم‌های ایران، فردای پس از توافق جامع هسته‌ای انتظار به جا و منطقی نیست.

علی خرم، استاد دانشگاه، در گفت‎وگو با فرارو، ضمن بیان این مطب، درباره اختلاف تازه میان طرف‌های اصلی مذاکرات هسته‌ای یعنی ایران و آمریکا حول محور چگونگی لغو تحریم‌های ایران پس از توافق جامع گفت: به عقیده من این اختلاف، اختلاف جدی محسوب نمی‌شود و آنچه که در قالب موضع گیری مقامات دو کشور دیده می‌شود عمدتا دارای جنبه سیاسی با اهداف خاص است تا جنبه فنی و حقوقی.

وی با تاکید بر اینکه افراد و جریاناتی به عمد تلاش دارند شکاف میان ایران و آمریکا بر سر نحوه چگونگی رفع تحریم‌ها را عمیق نشان دهند گفت: بررسی این اختلاف نیازمند در نظر گرفتن مقدمه‌ای است. این مقدمه مربوط به جایگاه ایران در مذاکرات است. ایران به عنوان کشوری که نزدیک به ۶ قطعنامه شورای امنیت علیه‌اش صادر شد و با توسل به آن قطعنامه‌ها تحریم‌هایی علیه ایران وضع شد و همچنین متهم شده است که برنامه هسته ای‌اش دارای مصارف تسلیحاتی است و به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای است و... وارد مذاکره با گروه ۱+۵ شد.
 
خرم افزود: بنابراین در مذاکرات هسته‌ای ما دارای چنین مختصات و جایگاهی بودیم. بنابراین نمی‌توانیم به همین سادگی بگوییم که در مذاکرات چه داده‌ایم و چه گرفته‌ایم. ایران به عنوان کشوری بدون مشکل وارد مذاکرات نشد که روی داده و ستاده‌ها تا این اندازه حساسیت وجود دارد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: همانطور که از ابتدای دولت آقای روحانی از سوی شخص رییس جمهور و دیپلمات‌های ارشد از جمله آقای ظریف مطرح شد هدف نخست از ورود به این مذاکرات با رویکرد متفاوت نسبت به گذشته تلاش برای لغو تحریم‌ها بود.

وی تصریح کرد: حال در چنین فضا و مختصاتی باید به این سوال پاسخ داد که آیا تحریم‌ها یکباره لغو می‌شود و یا به صورت مرحله‌ای. یقینا به این سوال هم در شرایطی می‌توان پاسخ داد که اطلاعات قانونی و حقوقی دقیقی وجود داشته باشد.

خرم با بیان اینکه به لحاظ قانونی لغو تحریم‌ها علیه ایران به خصوص تحریم‌های شورای امنیت سازمان متحد طی ضوابطی امکان پذیر است گفت: تحریم‌هایی که به وسیله قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران صادر شد باید به وسیله قطعنامه دیگری لغو شود اما این قطعنامه پس از اطمینان شورای امنیت از عمل ایران به تعهداتش در چارچوب توافق نهایی امکان پذیر است.
 
وی افزود: به این معنا که بازوی نظارتی سازمان ملل پس از نظارت و بازرسی این اطمینان را بدهد که ایران به تمام تعهدات خود در چارچوب توافق عمل کرده است.

این کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: ایران فردای روز توافق نمی‌تواند تعداد سانتریفیوژهای خود را مثلا در تاسیسات نطنز از هر تعدادی که بود ۱۹هزار دستگاه، ۱۰ هزار دستگاه یا هر تعداد دیگری به ۵۱۰۰ دستگاه کاهش دهد و یا مسیر تاسیسات فردو را از یک مرکز غنی سازی به سرعت به یک مرکز تحقیق و توسعه تغییر دهد و یا راکتور آب سنگین اراک در فردای توافق باز طراحی کند.

وی تصریح کرد: از این رو برای آنکه ایران به تعهدات خود در چارچوب بیانیه لوزان و یا توافق نهایی عمل کند نیاز به یک زمانی دارد تا به نوعی گام اعتماد ساز خود را بردارد و پس از برداشتن این گام نیاز است که آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان بازوی نظارتی سازمان ملل متحد، آن را مورد تایید قرار دهد.

خرم ادامه داد: بنابراین پس از گام اعتمادساز ایران و تایید آن از سوی آژانس هم می‌توان انتظار داشت که طرف مقابل درصدد جلب اعتماد ایران از طریق لغو تحریم‌ها بر آید.

وی افزود: بنابراین اینکه انتظار داشته باشیم که فردای روز توافق جامع و نهایی تحریم‌های ایران لغو شود نه قانونی و حقوقی است و نه منطقی. چرا که باید به هر حال مراحلی طی شود از جمله کاهش سانتریفیوژهای فعال، بازطراحی راکتور اراک و... تا اطمینان طرف مقابل جلب شود که ایران خواستار عمل به تعهدات خود است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: در این میان ممکن است که مثلا اتحادیه اروپا اعلام کند که تحریم‌های خود علیه ایران را صرفا بر پایه حسن نیتی که ایران از طریق امضای توافق جامع نشان داده است لغو می‌کند که این بحث دیگری است.

خرم گفت: امیدواریم که همه طرف‌های مذاکراتی ایران در پایان مذاکرات جامع هسته‌ای تحریم‌های ایران را بر پایه حسن نیتی که با امضای توافق جامع نشان داده می‌شود لغو کند اما اگر کشوری همانند آمریکا چنین کاری را نکرد نمی‌تواند آن را غیر منطقی بنامیم.

وی افزود: بنابراین اگر این مسائل را در نظر بگیرم می‌بینم که اختلاف میان دو طرف چندان اختلاف جدی نیست و اینکه آمریکایی‌ها می‌گویند که تحریم‌ها را مرحله‌ای لغو می‌کنند هم عدم وفای به عهد نیست چرا که آن‌ها قرار است پس از توافق جامع با هر اقدام ایران بخشی از تحریم‌ها را بردارند به این شکل که مثلا پس از کاهش سانتریفیوژهای تاسیسات نطنز بخشی از تحریم‌ها لغو می‌شود بعد از بازطراحی راکتور اراک بخش دیگر و... و به همین ترتیب تحریم‌ها را تا انت‌ها لغو کنند که این می‌تواند زمان بر باشد.

وی افزود: این روند یک روند معمولی به لحاظ حقوقی است و نباید درباره مرحله‌ای شدن لغو تحریم‌ها تا این اندازه حساسیت نشان داد و آن را تا اندازه یک اختلاف جدی بزرگ کرد.

خرم با بیان اینکه مقامات رسمی و دیپلماتیک ایران هم کاملا نسبت به چنین روندی آگاهی دارند گفت: آنچه که از جانب مقامات رسمی و دیپلماتیک درباره لغو یکباره تحریم‌ها پس از توافق جامع مطرح می‌شود عمدتا دارای جنبه سیاسی با اهداف خاص است تا جنبه فنی و حقوقی.