آیا بهترین فرصت دستیابی به توافق در نیویورک از دست رفت؟

فرارو- مشاور وزیر خارجه با بیان اینکه این حل نشده باقی ماندن سوتفاهمات میان ایران و گروه 1+5 به خصوص آمریکا باعث شد که نیویورک بدون نتیجه باشد گفت: بهترین فرصت دستیابی به توافق جامع و نهایی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد که طرف هی مذاکره در بالاترین سطح حضور داشتند فراهم شد که این فرصت به سادگی از دست رفت.

علی خرم با بیان این مطلب در گفتگو با فرارو گفت: هفتمین دور مذاکرات جامع ایران و گروه 1+5 در نیویورک در شرایطی برگزار شد که یک فضای بی اعتمادی بر مذاکرات هسته ای سایه انداخته بود.

وی تاکید کرد: بخشی از دلایل بروز این فضای بی اعتمادی ناشی از بحران اوکراین افزایش اختلافات میان روسیه و غرب بود که به هر حال ایران از گذشت روابط بهتری با روس ها داشت و می توانست در جبهه روسیه تعریف شود. البته این اتفاق خیلی زود افتاد و ایران به طور عملی خود را در جبهه روسیه تعریف کرد.

مشاور وزیر خارجه در ادامه گفت: پس از وین6 شاهد افزایش نشست و برخواست ها با روس ها بودیم. روسیه که تحت تحریم ها و فشارهای غرب قرار گرفته بود نیاز به یارگیری در نظام بین الملل به منظور بی اثر کردن تحریم ها و فشارها داشت و این سیگنال به غرب ارسال شد که در بحران روسیه و غرب، نظرات ایران به روسیه نزدیک تر است و نوعی هماهنگی در خصوص بحران اوکراین میان دوطرف وجود دارد.

وی با بیان اینکه تنها نزدیکی ایران به روسیه منجر به بروز سوتفاهمات و ایجاد فضای بی اعتمادی نشد گفت: یکی دیگر از عوامل ایجاد فضای بی اعتمادی، عدم تکمیل گام سوم همکاری ایران و آژانس بود که قرار بود تا 3 شهریور با 5 اقدام عملی ایران پرونده آن بسته شود.

نماینده پیشین ایران در مقر اروپایی سازمان ملل افزود: اما چند روز مانده به این موعد از طرف جمهوری اسلامی ایران اعلام شد که از 5 اقدام عملی تنها سه اقدام در دستور کار قرار گرفت و دو اقدام دیگر از جمله موضوع پارچین برای پاسخ داده شدن نیاز به زمان بیشتر دارد.

خرم ادامه داد: بنابراین اختلاف میان ایران و آژانس هم به عاملی در افزایش بی اعتمادی میان ایران و گروه 1+5 منجر شد تا اینکه قضایای داعش و مخالفت ها با همکاری احتمالی ایران برای مقابله با این گروه از سوی آمریکایی ها مطرح شد که در مجموع همه این عوامل در کنار هم سبب شد که یک فضای بی اعتمادی آکنده از سو تفاهم بین ایران و غرب در آستانه مذاکرات نیویورک شکل بگیرد.

وی با بیان اینکه تا زمانی که سو تفاهمات حل نشده باقی بماند اختلافات بیشتر خود را نشان می دهند گفت: در مذاکرات ژنو که منجر به دستیابی ایران و گروه 1+5 به توافق اولیه و مقدماتی موسوم به برنامه اقدام مشترک شد چون ایران و گروه 1+5 مایل بودند این پروسه طی شود اجازه ندادند که سوتفاهمات تعیین کننده باشند در نتیجه به اختلافات دامن نزنند و همین امر امکان توافق را فراهم کرد.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه پس از توافق اولیه ایران و گروه 1+5 کم کم مسائل دیگر بر فضای مذاکرات هسته ای تاثیرگذاشتند و منجر به افزایش سو تفاهمات و در نتیجه افزایش شکاف میان دو طرف شد گفت: اما در نیویورک شاید برای اولین بار بود که فضای فکری غرب آماده هیچ گونه توافقی با ایران به دلیل حاکم شدن سو تفاهمات نبود.

وی افزود: در حالی ایران و 1+5 در نیویورک بدون پیشرفتی به مذاکرات خود پایان دادند که این دور از مذاکرات بهترین فرصت برای دستیابی به توافق بود چرا که هیات های کارشناسی مقدمات مذاکرات را فراهم کرده بودند، وزرای خارجه و روسای جمهور در نیویورک حضور داشتند که می توانستند سرعت دستیابی به توافق را تسریع کنند.

خرم با تاکید بر اینکه عبور از بن بست مذاکرات هسته ای نیازمند تصمیمات سیاسی در رده بالا است گفت: اگر آقای ظریف می توانست با وزرای خارجه کشورهای عضو گروه 1+5 دیدار کند و یا آقای روحانی طی نشستی در سطح روسای جمهور می توانست به رفع سو تفاهمات بپردازد آن وقت می شد نسبت به ثمربخش بودن مذاکرات هسته ای در نیویورک امیدوار بود.

نماینده پیشین ایران در مقر اروپایی سازمان ملل افزود: در مذاکرات در سطح کارشناسان یا معاونان وزرای خارجه، مذاکرات کنندگان نمی توانند تصمیم گیری سیاسی کنند چرا که تصمیم گیری سیاسی باید توسط وزرای خارجه و یا روسای جمهوری گرفته شود که همزمانی حضور آنها در نیویورک می توانست فرصت مغتنمی باشد برای تسریع در روند مذاکرات.

وی ادامه داد: پیش از این آقای روحانی اعلام کرده بود که لازم باشد خودش شخصا پشت فرمان مذاکرات می نشیند ولی چون اجماعی در نیویورک وجود نداشت و طرف مقابل اراده خود را برای رسیدن به توافق در این دور از خود نشان نداد امکان برگزاری نشست در سطح روسای جمهور فراهم نشد.

خرم با اشاره به مهلت اندک باقی مانده تا پایان ضرب الاجل باقی مانده برای رسیدن به توافق جامع گفت: در دوماه باقی مانده به مهلت دستیابی به توافق جامع اگر طرفین انعطافی در مواضع خود به وجود نیاورند و بخواهند با همین رویکرد کنونی در مذاکرات حاضر شوند امیدی چندانی برای رسیدن به توافق وجود ندارد.

وی درباره اینکه آیا سفر روحانی به نیویورک برای رسیدن به توافق موثر بوده است یا خیر گفت: توصیه ای که پیش از سفر آقای روحانی به نیویورک شد این بود که ایشان در دیدارها و ملاقات های خود به رفع سو تفاهمی که برای غربی ها به خصوص پس از نزدیکی ایران به روسیه بعد از بحران اوکراین ایجاد شده بود بپردازد.

این استاد دانشگاه افزود: یعنی ضرورت داشت آقای روحانی در این ملاقات ها و رایزنی ها بر شعار نه شرقی و نه غربی دستگاه سیاست خارجی ایران تکیه می کردند تا این سو تفاهم که ایجاد نشود که نزدیکی اخیر ایران به روسیه پس از بحران اوکراین به منظور تقابل با غرب است.

خرم در خاتمه گفت: متاسفانه به نظر می رسد که این سو تفاهم در این سفر رفع نشده است و هنوز پابرجا است از این رو در صورت باقی ماندن این سوتفاهم ممکن است در آینده سایه آن بر مذاکرات بیش از پیش سنگینی کند.