وقتی مرغ سانسور می‌شود!

یک هنرمند کارتونیست می‌گوید، مهم‌ترین دلیلی که باعث می‌شود کاریکاتور مطبوعاتی قوی و با ثمر در ایران کشیده نشود، وجود خط قرمزی‌های پررنگی است که بویژه از زمان ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد شکل گرفت.

جمال رحمتی - هنرمند کارتونیست - در گفت‌و‌گو با ایسنا، درباره محدودیت‌های کاریکاتور مطبوعاتی در ایران اظهار کرد:‌ تمام محدودیت‌هایی که ما کارتونیست‌ها برای کشیدن کاریکاتور داریم، به هشت سال دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد برمی‌گردد. در آن دوره سختگیری به جایی رسید که حتی مرغ به خاطر گران شدن آن در مقطعی در خط قرمزی‌ها قرار گرفت! به یاد دارم آن زمان نامه‌ای به دفتر روزنامه اعتماد رسید، مبنی بر اینکه حق نداریم درباره مرغ کاریکاتوری کار کنیم! این شرایط در اواخر دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد بدتر شده بود.

رحمتی افزود: اکنون شرایط فرق کرده و فضا بازتر شده است. اکنون می‌بینیم که توصیه‌ی خاصی مبنی بر اینکه این کار را بکنید یا فلان کار را نکنید، وجود ندارد و به همین دلیل بستری ایجاد شده است که فضا برای کاریکاتوریست‌ها بهبود یافته است؛ ولی باید به این نکته توجه کرد که یکی از مشکلات مهم کاریکاتور در ایران، تأمین نبودن آن‌ها از نظر مالی است.

این هنرمند کارتونیست همچنین بیان کرد: در ایران کاریکاتوریست بودن شغلی نیست که یک فرد بتواند با آن درآمد کسب کند و کاریکاتور هم حرفه‌ای نیست که اغلب کاریکاتوریست‌ها مخارج زندگی خود را با آن تامین کنند. اغلب روزنامه‌ها در هفته فقط به یک کاریکاتور نیازمندند که آن هم غالبا با مبلغ 50 هزار تومان می‌خرند و با یک حساب ساده مشخص می‌شود که اگر یک کاریکاتوریست خو‌ش شانس باشد و بتواند با یک روزنامه‌ همکاری کند از راه کاریکاتور فقط ماهی 200 هزار تومان می‌تواند، درآمد کسب کند. در چنین شرایطی طبیعی است که کاریکاتوریست‌ها برای امرار معاش خود به سمت کارهای دیگری مانند ساختن انیمیشن یا کار کردن در انتشاراتی‌ها می‌کنند و این باعث می‌شود که هنر کاریکاتور ضربه بخورد.

جمال رحمتی با بیان اینکه زمان ریاست جمهوری سیدمحمد خاتمی برای کاریکاتوریست‌ها شرایط بهترین وجود داشته است، گفت: در آن زمان کاریکاتور هم رونق گرفت و کاریکاتوریست‌ها در کشیدن نقش مورد نظرشان آزادی بیشتری داشتند. نشریات بیشتری منتشر می‌شد و به دنبال آن مخاطب و علاقه‌مندان بیشتری هم برای هنر کاریکاتور وجود داشت. ولی اکنون به خاطر شرایطی که پیش‌تر به وجود آمده‌ است،‌ کاریکاتور برای روزنامه‌ها هزینه‌ای اضافه محسوب می‌شود.

او ادامه داد: در بسیاری از موارد می‌بینیم که کاریکاتوریست‌ها اقدام به خودسانسوری می‌کنند که دلایل آن نیز به دولت قبل برمی‌گردد. به نظرم آن زمان چنان فضای امنیتی ایجاد شد که هنوز آثارش را در روزنامه‌ها می‌توانیم ببینیم و به دنبال آن کاریکاتوریست‌ها، دبیران سرویس، مدیرمسوولان و... خود را سانسور می‌کنند برای اینکه می‌ترسند مانند آن زمان روزنامه‌ای که در آن کار می‌کنند به دلیل منتشر کردن یک کارتون تعطیل شود.