داعش؛ پروژه‌ای همه جانبه

سید جواد موسوی طاها*: هر روز که می گذرد ابعاد جدیدی از غائله داعش رو میشود.غائله ای که دهها روز است ذهن مردم منطقه و سیاستمداران منطقه ای و بین المللی را درگیر خود کرده است.دولت اسلامی عراق و شام"داعش" که اخیرا پرده از نیات خود برداشته و با انتشار بیانیه ای جهان وطنی بودن خود را اعلام  وعنوان های عراق و شام را از نام گروه خود برداشته، نامی است که تا چندی پیش برای مردم منطقه غیر ملموس و غریب می نمود اما این روزها بسیار فراتر از تصور بر سر زبان ها افتاده است.

در این رابطه سوال این است که داعش چرا و چگونه در این حد مطرح شده است؟ در این سطور بر آنیم تا سه جنبه  متفاوت داعش  با دیگر گروههای اسلامگرایی را که  منجر به توانایی مضاعف داعش شده است به طور اجمالی بررسی کنیم.

اتفاقاتی که می افتد نشانگر این است که داعش نه یک گروه تروریستی با اهداف کوچک و منطقه ای و نه یک اتفاقی زود گذر است که با نابودی مواضع نظامی آن قابل زوال باشد. حرکتهای این چنینی محصول طراحی و برنامه ریزی چندین ساله ای هستند که از پشتوانه ایدئولوژیکی قوی برخوردارند.

هسته مرکزی داعش و گروههای اسلامگرای افراطی قبل داعش و حتی بعد از داعش نگاه غرب ستیزانه و دین محوری است که در  آرزوی تجّدد قوای اسلام و  تجدید حکومت دینی که حضرت محمد (ص) بنا نهاده بود هستند.

گروههایی همچون اخوان المسلمین ،القاعده،طالبان در افغانستان،و شاخه های سیاسی و نظامی این گروهها در اقصی نقاط عالم همه با اینچنین هدفی دست به اقدام میزنند.اما فارغ از این نقطه اشتراک نقاط افتراق بسیاری میان این گروهها وجود دارد.

جغرافیا و زمان شکل گیری این گروهها شکل سازماندهی و مدیریت، نظریه پردازی تئوریسین ها و ترجیح بعضی از این نظریه ها بر دیگری باعث شده است گاهی انقدر اختلاف ها شدید باشد که این گروههای با اهداف مشترک بر علیه یکدیگر دست به اسلحه ببرند.

در اولین قدم تفاوت بارزی که داعش با دیگر گروههای اسلامگرا دارد شدت میزان رادیکالیزه و دگماتیزم  بودن این گروه و بغض بسیار شدیدیست که این گروه علی رغم القاعده و دیگر گروههای اسلامگرا با شیعیان دارد.

همانطور که میدانیم جرقه اولیه این گروه  در سال 2004 به سرکردگی" ابو مصعب الزرقاوی" زده شد  وی با تشکیل شورای مجاهدین، به عنوان شاخه  شورای مجاهدین در عراق فعالیت می نمود و قصد جدا سازی سه استان سنی نشین عراق  از دولت مرکزی را داشت. با بمباران امریکایی ها و کشته شدن زرقاوی، تا سال 2010 "ابو حمزه المهاجر" و " ابو عمر البغدادی" رییس این تشکیلات بودند و با کشته شدن ابو عمر البغدادی سرکردگی این گروه به "ابو بکر البغدادی" رسید.

در این میان  همزمان با اختلافات  درونی سوریه این گروه در عراق و سوریه به عنوان همکار القاعده به فعالیت می پرداختند. ولی خشونت بسیار زیاد و عدم تعدیل درخواسته های  سرکردگان این گروه باعث شد که "ایمن الظواهری" رهبر القاعده جدایی این گروه را از القاعده اعلام کند و سیاستهای افراطی اینها را خارج از تحمل القاعده بداند و از آنها بخواهد که به فعالیتهای خود در عراق برگردند.

ولی این خواسته با مخالفت ابو بکر البغدادی روبرو شد و نهایتا به رویارویی  شاخه نظامی القاعده به نام "جبهه النصره" و داعش انجامید. از سوی دیگر مساله دیگری که حائز اهمیت است اقدام جدید و نو ظهور داعش مبنی بر اعلان خلافت ابو بکر البغدادی است که بسیار خود خواهانه به نظر می آید با وجود خلاء هایی که در فقه اهل سنت  در بحث خلافت و جایگزینی پیامبر وجود دارد این اقدام بسیار عجیب هم به نظر نمیرسد چرا که با مراجعه به آرای فقهای جدید و قدیم اهل سنت، ایشان راه‌های معدودی برای خلافت بر شمرده اند که از جمله آنها " اهل حل وعقد" است به این مضمون که اگر گروهی از افراد که دارای سه شرط عدالت، دانش کافی و رای و تدبیر باشند، حکومتی را مستقر سازند آن حکومت مشروع است و واجب الاطاعه، البته تشخیص صحت ادعای "ابی محمد العدنانی الشامی" سخنگوی داعش بر موافقت اهل حل و عقد با خلافت ابوبکر البغدادی به عهده علمای اهل سنت است باید اشاره شود  حتی در فقه اهل سنت گزینه ای برای خلافت وجود دارد که میگوید اگر با زور و غلبه کسی بتواند اطاعت دیگران را از آن خود کند. آن شخص امام مشروع خواهد بود "ابن فراء" از" احمد بن حنبل" نقل می کند (که هر کس بر مردم با شمشیر غلبه کند تا هنگامی که خلیفه گردد و امیر المومنین خوانده شود بر هیچ یک از مومنین جایز نیست که شب را صبح کند و او را امام خویش نداند خواه نیک کردار باشد خواه جنایتکار) به درستی و غلطی این مباحث کاری نداریم اما اینگونه فتاوا باعث می شود که گروههای تروریستی این چنینی از این فرصت ها سوء استفاده کرده و شروعی باشد بر پایانی نا تمام از خود خواهیها و ادعاهای واهی، به نحوی که هر کس بتواند خود را خلیفه بر حق پیامبر بداند و خواستار تجدید همان شکل از حکومت با همان نقشه های جغرافیایی و همان حال وهوا باشد.

البته قابل ذکر است با شناختی که از جهان سوم داریم، هستند کسانی که به این نداهای تو خالی لبیک بگویند و هیزمی باشند برای آتش گروههای افراطی که آینده نامعلومی را برای منطقه رقم خواهند زد.

تفاوت دومی که  باز گو می کنم تفاوت در  وضعیت اقتصادی و لجستیکی و نیروی انسانی این گروه است.

هرچند تمامی گروههای افراطی و تروریستی همیشه منابع مالی وسیعی داشته اند و با غارت و چپاول منابع کافی برای ادامه حیات خود را بدست آورده اند.اما درمورد گروههای تروریستی اسلامگرای منطقه با برخی دولتها هماستانی داشته و مورد حمایت مخفیانه و علنی این دولتها قرار گرفته اند علی الخصوص وقتی که منابع باد آورده هنگفتی از طریق فروش منابع زیر زمینی بدست آمده باشد اختصاص دادن مقدار ناچیزی از آنها به گروههای همسو هیچ معادله ای را بر هم نمیزند.

در مورد القاعده و گروههای تروریستی با این اهداف، مشخصا دولتهای زیادی وجود دارند که از هر کمکی اعم از نظامی و مالی دریغ نمیکنند.اما داستان این گروه متفاوت است این گروه ثروتمندترین گروه تروریستی در حال حاضر به شمار می آید ظهور و بروز در منطقه نفت خیز  منابع سرشاری را از طریق غارت در اختیار این گروه قرار داده است. در این رابطه فارین پالیسی در تحلیلی می نویسد اسناد زیادی وجود دارد که مقامات امنیتی سعودی در میان سرکردگان داعش حضور دارند که مشخصا بندر بن سلطان منظور است.

همچنین انستیتو سیاست خاور نزدیک واشنگتن (WINEP) نوشت: داعش هم از حمایت مالی عربستان و هم منابع مالی مستقل نظیر قاچاق نفت و اسلحه از طریق مرزهای کویت برخودار است. البته یقینا از این گونه حمایتها رسید مالی تهیه نمی شود و گزارش مالی ارائه نشده و هیچگونه سندی در اختیار کسی قرار نمی گیرد اما با بدست آمدن  سلاحهای داعش و نیروهای نظامی یمنی که عمدتا با هزینه عربستان تعلیم دیده اند شواهد بسیاری برای صحت این موضوع بدست می آید.

نوری مالکی" نخست وزیر عراق چندی پیش در تاریخ ۱۷ ژانویه ۲۰۱۴ عربستان سعودی را مسئول تأمین اموال گروه تروریستی داعش بر شمرد. "گونتر مایر" مدیر مرکز مطالعات جهان عرب در دانشگاه "ماینز" آلمان، با اشاره به اینکه تردیدی در گفته خود ندارد، حمایت کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و در رأس آنها عربستان سعودی، قطر، کویت و امارات را منبع اصلی تأمین اموال داعش تلقی می کند.

مایر علت حمایت مالی این کشورها از داعش را به نوعی حمایت از آنها در مقابل بشار اسد در سوریه و عراق می داند. همچنین مایر با اشاره به این نکته که سعودی ها به خوبی از خطرات بازگشت تروریست های داعش به عربستان و امکان کودتای آنها علیه نظام سعودی آگاهند می گوید: البته منبع بزرگ تأمین اموال این اشخاص دولت عربستان نیست، بلکه شخصیتهای ثروتمند سعودی هستند.

در این میان نفت عامل دوم تأمین منبع مالی گروه تروریستی داعش است که بر منابع نفتی در شمال سوریه سیطره یافته و به انتقال نفت از خلال مرزها به ترکیه اقدام می کند. در عین حال اکنون "داعش" در شرایطی قرار گرفته که می تواند به شکل مستقل اموال خویش را تأمین کند،از سوی دیگر سیطره داعش بر بیش از ۴۲۰ میلیون دلار بانک مرکزی موصل و نیز دیگر بانکهایی که در دیگر مناطق در اختیار گرفته توانسته است منبعی جهت تجهیز جهادگرایان باشد.

بر اساس برآوردهای "الیوت هیگینز" محقق انگلیسی، اموالی که هم اکنون در اختیار داعش قرارگرفته است، توانسته این گروه را جهت پرداخت ماهانه ۶۰۰ هزار دلار به ۶۰ هزار عضو این گروه به مدت یک سال یاری کند. "چارلز لستر" بر این باور است که داعش اموالی را به تروریستهایی کشورهای غربی که در صفوف این گروه تروریستی قرار گرفته و همراه با دیگر قوات می جنگند پرداخت می کند. پس از آنکه داعش توانسته است بر سلاحهای آمریکایی زمان ورود به موصل دست پیدا کند، در حال حاضر این امکان نیز وجود دارد که در بازارهای جهانی جهت دست یابی به سلاح های جدید نیز وارد عمل شده باشد.

سومین تفاوت این گروه بحث اتفاقات همزمانی است که با شروع  تصرف موصل به وقوع پیوسته است تا  جایی که بسیار بعید به نظر میرسد که این همه ماجرا به صورت اتفاقی و به طور ویژه در این مقطع زمانی خاص اتفاق بیفتد مگر اینکه به معنای همکاری پس پرده با داعش باشد که تسلیم و فرار  نظامیان شهر موصل از آن جمله است.

اثيل النجيفي، برادر اسامه النجيفي، رئيس مجلس عراق در مصاحبه‌اي با شبكه الميادين گفت كه فرماندهان ارشد عراقي  در دفتر من حضور داشتند و در حالي كه آسوده مي‌خنديدند و به من اطمينان خاطر مي‌دادند كه كنترل اوضاع را در دست دارند ساعاتي بعد از اين كه خبر ورود نيروهاي داعش به موصل مخابره شد شهر را ترك كردند و در جايي نامعلوم مخفي شدند در حالي كه لباس‌هاي عربي (دشداشه) بر تن داشتند و لباس‌هاي نظامي خود را در آورده بودند.

"نوري مالكي"نیز به اين توطئه واكنش نشان داده است. او كه گمان نمي‌كرد بعثي‌هاي به جا مانده از دوران صدام حسين تحت لواي و زير قباي او چنين نمك‌نشناسي كنند اكنون به روشني مي‌بيند از صدر تا ذيل كساني كه سابقه بعثي داشتند و در زمان او توانسته بودند به جايي برسند همچنان با بعثي‌ها همكاري مي‌كنند و براي به زير آوردن او از هيچ كاري فروگذار نيستند.

اين در حالي است كه مواضع اقليم كردستان و شخص مسعود بارزاني نيز سوال برانگيز است.فرار سران ارتش به کردستان عراق چه معنایی می دهد؟ درخواست مسعود بارزانی برای همه پرسی استقلال در ناحیه کردستان عراق، شائبه همکاری فزاینده آنها با حامیان داعش را در سر می آورد به نحوی که جای هیچ شکی باقی نمیگذارد که همراهی بارزانی  با دولت  مرکزی عراق تاکنون از سر دوستی نبوده است.

از سوی دیگرحرکت های بسیار مرموزی که درخود کربلا اتفاق افتاد جایی که قلب دولت شیعی عراق نامیده می شود به نوبه خود خبر از طراحی پیچیده و منحصر به فرد اطلاعاتی و امنیتی نیروهای داعش دارد.

دولت عراق همواره تلاش کرده تا با مرجعیت دینی درارتباط باشد در بسیاری از مشکلات پیش آمده بر سر راه دولت نوپای عراق این آیت الله سیستانی بود که با فتواهای به موقع و اظهار نظرهای درستشان راه را برای دولت هموار کرد، پشتوانه عظیم مردمی وحمایت بی نظیر اکثر سیاستمداران عراقی من جمله کردها از ایشان، موقعیتی در خور توجه درحل و فصل  مشکلات در عراق به ایشان  داده و نباید از نظر دور داشت که دشمنان وحدت اسلامی و تشیع همیشه از این اهرم دینی هراس داشته اند و بر صدد نابودی یا کمرنگ کردن آن هستند.

در این راستا هر روز شاهد موج جدیدی از افتراها و نسبت دادن فتواهای نامعقول و مخالف دین به این مرجع دینی وفتواهای که کرارا شاهد تکذیب آنها از طریق دفتر ایشان بوده ایم هستیم.

در راستای عملیاتی کردن تخریب علیه مرجعیت دینی آیت الله سیستانی"، شاهد  درگیری طرفدارن "آیت الله الصرخی الحسنی" با نیروهای دولتی هستیم بلافاصله بعد از شروع غائله داعش و به هم ریختگی اوضاع داخلی عراق بر کسی پوشیده نبود که اتحاد میان گروه های شیعی عراق از اهم واجبات به شمار میرود، بنابراین هیچ عقل سلیمی نمیپذیرد در جایی که منازعه بین هستی و نیستی موضوعی است گروهی بر صدد جذب منافع شخصی و خواست های نفسانی خود و پرداختن به موضوعات بی اساس باشند.

این مجتهد شیعی با برپایی کیوسک های ایست وبازرسی در نزدیک دفتر خود موجبات درگیری و حمله مسلحانه با نیروهای دولتی در کربلا را فراهم آورد که دست کم 50 نفر در این رابطه به قتل رسده اند که با نگاهی به وب سایت شخصی الصرخی، عکسهای خون آلود طرفداران او را میبینیم که از آنها به عنوان شهید یاد کرده است.

همین مرجع در مخالفت با آیت الله سیستانی فتوای جهاد را صحیح ندانسته است و انگار مشکلی با داعشی ها ندارد او دائما بر عجم و ایرانی بودن آیت الله سیستانی ایراد گرفته  و او را نماینده مردم عراق ندانسته است لازم به یاد آوری است که همه این قیل و قال ها در این شرائط به نفع گروهی است به نام داعش که از قضا امکان دارد توطئه این درگیری های داخلی را هم از قبل چیده باشد و ا آن جایی که داعشی ها عراقی هستند، شرائط سیاسی عراق برای آنها ملموس و قابل فهم است واین هوشیاری گروههای شیعی را میطلبد که دانسته یا ندانسته در گیر این موضوعات نشوند.