عوامل موثر بر هنجارهای اجتماعی بسیار متنوع بوده و طیف وسیعی از مولفه های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی را شامل می شود. گاه تاثیر یک عامل اقتصادی مانند شرایط کار، حمایت از حقوق کارگران، حمایت از حقوق زنان، جلوگیری از حاکمیت مطلق سرمایه داران بر امورات مردم، حذف ربا از ساختار اقتصادی و غیره تاثیرهای دامنه دار و وسیعی بر فرهنگ جامعه بر جای می گذارد.
سیاست های تشویقی و یا کمکی به خانواده ها نیز شامل این بسته سیاستی است که از طرف دولت ها برای حمایت از قشرهای هدف اجرا می شود. وجه مشترک این سیاست ها به غیرمستقیم بودن تاثیر آنها بر سلامت رفتاری جامعه باز می گردد.
مقوله ازدواج و خانواده را نیز باید در همین بسته سیاستی نگریست و از نگاه ابزاری و یا روشی که اهمیت آن را کمتر از آنچه که هست نشان دهد، پرهیز کرد. یکی از این مقوله ها که بر قشر قابل توجهی از جوانان تاکید دارد، مقوله سربازی و معافیت از خدمت است.
۱- اولاً مجموعه نظام و شرع مقدس، به شدت بر تشویق ازدواج تأکید دارد و از ابزارهای مختلف تشویقی برای آن استفاده می کند، ثانیاً بررسیهای نشان می دهد که یکی از موانع اصلی ازدواج در حال حاضر مسأله سربازی است. مسوولان می توانند با اعلام معافیت متاهلین از خدمت سربازی و یا فراهم آوردن شرایطی که به زندگی خانواده آنها لطمه وارد نکند، به رفع این مانع کمک کنند.
البته خطر ازدواج های صوری و سواستفاده نیز وجود دارد که می توان برای جلوگیری از آن راهکارهایی اندیشید. می توان افرادی را دارای فرزند هستند از خدمت معاف کرد. این افراد رد حال حاضر وظیفه تامین معاش خانواده ای سامان یافته را برعهده دارند و سربازی مرد ضربه ای اساسی به وضعیت خانوار خواهد بود.
لازم به ذکر است که در حال حاضر کسانی که مادرانشان تحت پوشش نهادهای حمایتی هستند یا در خانواده شان معلول هست و یا پدرشان بالای شصت سال است از خدمت معاف است، پرسش اساسی که اینجا طرح می شود این است که آیا نیاز یک کودک خردسال به حمایت پدری کمتر از نیاز یک پدر پیر است؟
۲- در حال حاضر با توجه به گسترش آموزش عالی، یک فرد با فرض طی سریع مدارج علمی در ۲۳ سالگی از مقطع کارشناسی و در ۲۵ سالگی از مقطع کارشناسی ارشد فارغ التحصیل می شد که احتمالا در سن ۲۷ سالگی و پس از طی دوران خدمت سربازی، وارد بازار کار می شود. بنابراین در بهترین حالت این فرد می تواند از ۲۸ سالگی به ازدواج بیاندیشد. ضمن اینکه به دلیل فقدان مدرک پایان خدمت، امکان استخدام وی کاهش خواهد یافت.
۳- معافیتهای فعلی پاداش به صفات مادرزادی و ارثی است نظیر معافیت پزشکی یا سه برادری و امثالهم. درحالی که معافیت تاهل پاداش به یک نوع رفتار که مورد تأیید شرع مقدس است، بازمی گردد.
قطعا این مقوله به کار کارشناسی بیشتر و دقیقتری نیاز دارد، اما نکته ای که در اهمیت آن تردیدی وجود ندارد لزوم توجه به مقوله خانواده در تصمیم گیری ها است و اینکه هدف از ایجاد تمام سازوکارهای اجتماعی، اقتصادی و غیره کمک به داشتن جامعه سالم است.
