رمز پیروزی پوتین در اوکراین

شاید پوتین هیچ‌گاه چند هفته بحرانی را در سال ۲۰۲۲ فراموش نکند، زمانی که همه چیز داشت علیه این رهبر کهنه‌کار کرملین پیش می‌رفت و تقریبا تمامی رویا‌های او به واسطه جنگ اوکراین داشت به کابوس بدل می‌شد. در آن دوران پوتین میان آتش و یخ در نوسان بود: قدرت ولادیمیر پوتین به سرعت در آستانه گسست بود. نیرو‌های روسیه نتوانستند کی‌یف را تصرف کنند و غرب به سرعت خود را همچون دیوار محافظ محکمی به دور ولادیمیر زلنسکی کشیده بود.

به گزارش اعتماد، مسدود کردن دارایی‌های روسیه در خارج و اعمال تحریم‌های بی‌سابقه علیه کرملین نیز می‌رفت اقتصاد این کشور را تیره و تار کند. پوتین ظاهرا دست و پای خود را در آن زمان گم کرده بود که بخشی از آن در نتیجه سرخوردگی در میدان جنگی بود که قرار بود کی‌یف را تصرف، دولت زلنسکی را سرنگون و دولتی دست نشانده را به جایش بنشاند.

اما نسخه ولادیمیر پوتین در سال ۲۰۲۴، نسخه‌ای کاملا متفاوت ظاهر شده و اکنون که انتخابات سراسری در این کشور به مدت سه روز در جریان است، او نامزد بلامنازع این رقابت است و می‌رود تا ۶ سال دیگر رهبری این کشور را در دست بگیرد، در حالی که میدان نبرد و رشد اقتصادی روسیه همه چیز را به نفع او رقم زده است.

کارزاری پرحاشیه

از آنجایی که روس‌ها در روز جمعه در انتخاباتی که تنها یک نتیجه احتمالی دارد به پای صندوق‌های رای می‌روند، پوتین ادعا می‌کند که این مسوولیت را در خونین‌ترین قمار خود در دوران رهبری‌اش بر عهده می‌گیرد. رای‌دهندگان در روسیه روز جمعه در سراسر ۱۱ منطقه زمانی این کشور در یک انتخابات ریاست‌جمهوری سه روزه به پای صندوق‌های رای رفتند که به‌طور قطع حکومت ۲۴ ساله ولادیمیر پوتین را حداقل تا سال ۲۰۳۰ تمدید خواهد کرد.

پس از آنکه مقامات روسیه دو نامزد که مخالفت خود را با جنگ در اوکراین اعلام کرده بودند از شرکت در انتخابات منع کردند، رهبر قدیمی روسیه با مخالف معنی‌داری مواجه نیست. سه سیاستمدار دیگر که در انتخابات شرکت می‌کنند مستقیما اقتدار پوتین را زیر سوال نمی‌برند و مشارکت آن‌ها برای افزودن مشروعیت به رقابت است. اولین انتخابات ریاست‌جمهوری از زمان حمله گسترده روسیه به اوکراین با حاشیه‌هایی آغاز شد.

مقامات محلی حداقل در پنج منطقه، از جمله کریمه ضمیمه روسیه، مواردی را گزارش کردند که رای‌دهندگان رنگ سبز ضد عفونی‌کننده را در صندوق‌های رای ریختند و حوادث آتش‌سوزی در مراکز رای‌گیری نیز گزارش شده است. کمیسیون انتخابات روسیه گزارش داد که با بیش از ده هزار ۵۰۰ حمله سایبری مواجه شده است و وب‌سایت کلیدی دولتی که برای رای‌گیری آنلاین استفاده می‌شود، در بسیاری از مناطق روسیه در بسیاری از روز‌ها در دسترس نبود.

پوتین روز جمعه در اظهاراتی خشمگینانه از کی‌یف به دلیل یورش مداوم در امتداد مرز روسیه انتقاد کرد و او این حمله را تلاشی برای «برهم زدن روند رای‌گیری [و ارعاب]مردم حداقل در مناطقی که با اوکراین هم‌مرز هستند»، خواند. آغاز رای‌گیری ساعاتی پس از یکی از مرگبارترین حملات روسیه به شهر بندری اودسا اوکراین انجام شد که بر اثر اصابت دو موشک از کریمه به منطقه‌ای مسکونی، دست‌کم ۲۰ نفر را کشت. کرملین می‌خواهد نشان دهد که به‌رغم جنگ می‌تواند با موفقیت انتخابات را برگزار کند.

پوتین در انتخابات قبلی با قاطعیت پیروز شده است، اما ناظران مستقل انتخابات می‌گویند که آن انتخابات با تقلب گسترده خدشه‌دار شد. پیش از این انتخابات، آژانس نظرسنجی Vtsiom مورد حمایت کرملین پیش‌بینی کرده بود که روس‌ها با مشارکت ۷۱ درصدی به پوتین ۸۲ درصد آرا را خواهند داد که بالاترین بازدهی او در تاریخ است. تا بعدازظهر روز جمعه، کمیسیون انتخابات روسیه اعلام کرد که مشارکت مردمی در حال حاضر از ۲۵ درصد فراتر رفته که بیش از ۶/۲ میلیون رای آنلاین داده شده است.

کرملین گفت که پوتین یکی از کسانی بود که روز جمعه به صورت آنلاین رای داد. همه این‌ها در حالی است که الکسی ناوالنی، مشهورترین سیاستمدار اپوزیسیون روسیه، ماه گذشته به‌طور ناگهانی در یک اردوگاهی کیفری در قطب شمال درگذشت و دیگر منتقدان برجسته کرملین تبعید یا در زندان هستند. یولیا، بیوه ناوالنی که پوتین را مسوول مرگ همسرش می‌داند، از هوادارانش خواست تا با رای‌گیری دسته‌جمعی ظهر یکشنبه به وقت محلی، با تشکیل توده‌های بزرگ و مراکز رای‌گیری، علیه پوتین ۷۱ ساله اعتراض کنند.

این اعتراض در نظرسنجی با عنوان «ظهر علیه پوتین» نامگذاری شده و این طرح پیش از مرگ ناوالنی مورد تایید قرار گرفته است. تیم ناوالنی پیشنهاد کرد که برگه‌های رای مخدوش شوند، روی برگه رای «الکسی ناوالنی» نوشته شود یا به یکی از سه نامزدی که در مقابل پوتین ایستاده‌اند، رای دهند. دادستان‌های روسیه روز پنجشنبه هر رای‌دهندگانی را که در اقدام ظهر علیه پوتین شرکت می‌کنند به پنج سال زندان تهدید کردند، اگرچه هنوز مشخص نیست که مقامات چگونه قصد دارند این تظاهرات را سرکوب کنند، زیرا آن‌ها هیچ دلیل قانونی برای متفرق کردن شرکت‌کنندگان ندارند.

پیروزی نه چندان شکوهمند

بوریس بوندارف، دیپلمات پیشین روسی به تحلیل انتخابات سراسری روسیه پرداخته و معتقد است که این پیروزی برای ولادیمیر پوتین چندان شکوهمند و افتخارآمیز نخواهد بود. او طی تحلیلی در الجزیره می‌نویسد که پوتین به وضوح نمی‌خواهد پیروزی انتخاباتی‌اش زیر سوال رود و مایل است شاهد پیروزی قاطعی باشد که به او اختیار ادامه سیاست‌هایش، از جمله آنچه او «عملیات نظامی ویژه» در اوکراین می‌نامد، بدهد.

پیروزی قاطع پوتین «ثابت می‌کند» که جامعه روسیه به‌طور کامل از جنگ او حمایت می‌کند و او را قادر می‌سازد تا اقدامات غیرمحبوب، از جمله اعلام موج دوم بسیج را انجام دهد. طرح پوتین احتمالا نیرو‌های کافی برای آغاز یک حمله بزرگ جدید، شکستن خطوط دفاعی اوکراین و تصرف خارکف، اودسا و شاید حتی کی‌یف را جمع‌آوری می‌کند. پوتین امیدوار است که دونالد ترامپ در ایالات متحده به قدرت برسد و بر اساس شرایط روسیه مذاکره و توافقنامه صلح امضا کند.

به عقیده بوندارف، دلیل اینکه کرملین بسیار ناامید برای پیروزی بزرگ در انتخابات ریاست‌جمهوری است، این است که متوجه می‌شود اکثریت جمعیت روسیه چندان مشتاق جنگ نیستند. در حال حاضر، همه نظرسنجی‌های رسمی در روسیه در نظرسنجی‌های خود از حمایت بالای جنگ (حدود ۷۰ درصد) گزارش می‌دهند.

اما روش نظرسنجی آن‌ها شامل این پرسش محدود است که «آیا شما از عملیات نظامی ویژه حمایت می‌کنید؟» با توجه به تصویب قانونی که انتقاد از ارتش روسیه را جرم‌انگاری می‌کند و بازداشت و زندانی شدن بسیاری از افرادی که جرات کرده‌اند آشکارا مخالفت خود را با جنگ اعلام کنند، تعداد کمی از پاسخ‌دهندگان حاضر به «نه» گفتن خواهند بود و در معرض خطر قرار می‌گیرند.

کرملین نیز این مساله را به خوبی می‌داند. بوندارف در ادامه معتقد است که اکثریت روس‌ها -که ممکن است به سوالی مبنی بر اینکه آیا از جنگ حمایت می‌کنند، پاسخ «بله» بدهند - معمولا سعی می‌کنند به درگیری فکر یا اصلا در سیاست دخالت نکنند. بسیاری از آن‌ها جنگ را اجتناب‌ناپذیر می‌دانند و احساس می‌کنند که نمی‌توانند کاری برای آن انجام دهند. این بدون شک، بازتابی از چیزی است که روانشناسان آن را «درماندگی آموخته شده» می‌نامند - این اطاعت خاموش و منفعلانه - شیوه‌ای برای بقا - اغلب با حمایت از رژیم پوتین و جنگ اشتباه می‌شود.

در عین حال، یک گروه بزرگ، تقریبا ۲۰ درصد، وجود دارند که آشکارا علیه جنگ و رژیم پوتین هستند. این‌ها افرادی با اعتقادات دموکراتیک و ضد جنگ هستند. در فوریه و مارس ۲۰۲۲، آن‌ها به خیابان‌ها آمدند تا مخالفت خود را با حمله همه‌جانبه به اوکراین نشان دهند. حدود ۲۰ هزار نفر در سراسر کشور بازداشت شدند که نشان‌دهنده گستره این تظاهرات است.

میزان احساسات ضد پوتین نیز با حضور بی‌سابقه در مراسم خداحافظی الکسی ناوالنی، سیاستمدار مخالف دولت که در ماه فوریه در زندان درگذشت، آشکار شد. ده‌ها هزار نفر آمدند تا با او وداع کنند و بر مزار مردی که تمام دوران سیاسی خود را وقف مبارزه با رژیم پوتین کرده بود، گل گذاشتند. در مقابل مراسم تشییع پیکر‌های برجسته طرفدار جنگ مانند بنیانگذار گروه واگنر، یوگنی پریگوژین که در سانحه هوایی در ماه آگوست جان خود را از دست داد و ولادن تاتارسکی، یک «خبرنگار جنگی» معروف که در آوریل سال گذشته در سن‌پترزبورگ ترور شد، چنین جمعیتی را جلب نکرد.

بوندارف نتیجه می‌گیرد که ایده این است که پیروزی ۸۰ یا ۹۰ درصدی مورد انتظار پوتین را مثلا ۴۵ تا ۵۵ درصد کاهش دهیم، باز هم رییس‌جمهور فعلی همچنان پیروز خواهد شد، اما چنین رای اعتراضی گسترده‌ای به کرملین و نخبگان سیاسی نشان می‌دهد که او واقعا آن نوع مشروعیتی را که ادعا می‌کند، ندارد. این گروه از شهروندان مخالف‌اندیش اکنون فراخوانده شده‌اند تا پوتین را در پای صندوق‌های رای به چالش بکشند.

اعضای اپوزیسیون روسیه از جمله یولیا، بیوه ناوالنی، مردم را تشویق کرده‌اند تا در مراکز رای‌دهی حاضر شوند یا به هر یک از نامزد‌های دیگر رای دهند. به عقیده بوندارف، حضور کم رای‌دهندگان پوتین می‌تواند به نفع طرح مخالفان باشد، اما این امر تنها زمانی رخ می‌دهد که رای‌دهندگان مخالف پوتین بسیج شوند تا در مراکز رای‌گیری حاضر شوند.

یکی از موانع اصلی آن، این است که در میان بسیاری از شهروندان روسیه ضدجنگ این تصور وجود دارد که انتخابات صرفا نمایش است و هیچ معنایی برای شرکت در آن وجود ندارد. اگر این اکراه برای رای دادن برطرف شود، ممکن است شاهد رای اعتراضی به اندازه کافی مهم باشیم که ادعا‌های مشروعیت پوتین را خدشه‌دار کند که می‌تواند شور و حرارت جنگ را کاهش دهد و بذر تردید را در نخبگان سیاسی بکارد.

البته هیچ تضمینی در این مسیر وجود ندارد، اما بین عمل و انفعال، روس‌های مخالف باید اقدام را انتخاب کنند. اگر پوتین با ۸۰ تا ۹۰ درصد آرا برنده شود، آن را به عنوان نشانه‌ای از حمایت سراسری معرفی خواهد کرد و طرح خود را برای تحکیم بیشتر قدرت و تشدید اقدامات نظامی در اوکراین و اروپا آغاز خواهد کرد.